*****************
Samen Gods volk onderweg: synodaliteit
Sinds het Tweede Vaticaans Concilie worden bisschoppensynodes gehouden. Bisschoppen, experts en anderen zijn dan een maand lang uitgenodigd naar het Vaticaan.
De synode, die in oktober 2021 is geopend, gaat over synodaliteit. Paus Franciscus wenst, dat alle gelovigen zich verantwoordelijk weten voor de Kerk als ‘Gods volk onderweg’. Hij ziet de synode als een proces. Het gaat om de weg die de Kerk – in deze tijd – bewandelt. Deze synode vindt op drie niveaus plaats: diocesaan, continentaal en universeel.
Drie thema’s: open gesprekken
De synode gaat over drie thema’s: communio, participatio en missio. Hoe de communio of
gemeenschap te versterken? Hoe de samenhang van de gemeenschap te vergroten? Hoe participatie of betrokkenheid van alle gedoopten in het kerkelijk leven te bevorderen? Hoe te stimuleren dat alle leden van de Kerk bijdragen aan haar missie? Belangrijk is dat ieder vrijuit kan spreken. De paus wil open bijeenkomsten, waarbij we de heilige Geest vragen om wijsheid en licht.
De paus heeft gevraagd een persoon of team te benoemen ter begeleiding van het proces van de diocesane synodale consultaties. In ons bisdom Haarlem-Amsterdam bestaat dit team uit: oud-hulpbisschop Jan van Burgsteden, caritas-stafmedewerker Corine van der Loos, diaken Philip Weijers en vicekanselier Lisette van Oordt. Vicaris Gerard Bruggink is betrokken bij de consultatie van de migrantengemeenschappen.
Synodale consultaties in ons bisdom
In elk dekenaat van ons bisdom wordt minstens één gespreksbijeenkomst georganiseerd. Ieder dekenaat maakt via de parochies bekend, waar en wanneer deze bijeenkomsten zijn. Daarnaast komen er consultaties voor de religieuzen, nieuwe bewegingen en migrantengemeenschappen. De thema’s en vragen worden ook besproken in de priesterraad en diocesane pastorale raad; en met het kathedraal kapittel, de dekens en het jongeren-platform.
Van de gesprekken wordt verslag gemaakt. Het bisdom verwerkt deze verslagen voor de Bisschoppenconferentie, die een landelijk verslag stuurt naar het Secretariaat van de bisschoppensynode in Rome.
Van 2021 tot 2023
Voorjaar 2022 worden alle diocesane ervaringen van één kerkprovincie – in ons geval: Nederland verzameld. In de zomer zal het Vaticaan een samenvatting publiceren. Van september 2022 tot en met maart 2023 is de tweede fase als er per continent wordt vergaderd. De slotfase is een bijeenkomst in oktober 2023, dan weer in Rome.
Wat houdt het allemaal nu precies in. Hiervoor een bijdrage uit België van Pastor Tite, Anderlecht (België) onder de titel: Een synode over synodaliteit?! (samenvatting Ari van Buuren)
Een synode over synodaliteit?!
Een dageraad van hoop
Toen ik dit hoorde, wist ik niet direct wat denken. De Katholieke Kerk is in synode: dat is iets wat we al kennen van vroeger. Maar onze deelname was toen misschien nogal beperkt. Deze keer is het thema wel heel speciaal: een synode over synodaliteit.
Synode betekent letterlijk ‘samen op weg gaan’. Hoe gaan we als Kerk samen op weg? Hoe verloopt vandaag dit ‘samen op weg gaan’ in onze parochie? Tot welke stappen nodigt de Geest ons uit om te groeien in ons ‘samen op weg gaan’?
Paus Franciscus verwoordt de bedoeling: ‘Het doel van de Synode, en dus van dit overleg, is niet om documenten te produceren, maar om dromen te laten kiemen, profetieën en visioenen te stimuleren, hoop te laten opbloeien, vertrouwen te geven, wonden te helen, relaties te weven, een dageraad van hoop op te wekken, van elkaar te leren, en een positief denkbeeld te creëren die de geesten verlicht, de harten verwarmt, en de handen versterkt .’
Een nieuwe kans
We zeggen nogal gemakkelijk dat de Kerk nooit onze mening vraagt. Misschien is dit niet helemaal juist. We voelen ons niet altijd betrokken bij een initiatief dat uit Rome komt – ver van mijn bed – en grijpen de kans niet aan om dit te vertalen naar hier en nu.
Thans krijgen we een nieuwe kans. Wat zich plaatselijk afspeelt is ongetwijfeld het topmoment van zo’n synode. Men verzamelt een massa ervaringen, indrukken, reflecties die het concrete leven weerspiegelen. Het is belangrijk voor onze plaatselijke gemeenschappen hier goed naar te luisteren.
Al die antwoorden worden verzameld en samengevat per bisdom. Hier gaat natuurlijk heel wat verloren, maar toch worden er wel grote lijnen zichtbaar. Die grote lijnen worden samengevat in een werkdocument dat als basis dient voor de eigenlijke vergadering van alle bisschoppen in Rome. Na die vergadering publiceert de paus dan een einddocument. Dit krijgen we dan terug thuis…
Drie kernwoorden: participatio, communio, missio
Wat is synodaliteit nu eigenlijk? We blijven stilstaan bij drie kernwoorden die omschrijven hoe we samen Kerk vormen. Participatie, verbondenheid en zending zijn niet van elkaar te scheiden. Het zijn drie ervaringen die door elkaar lopen en elkaar versterken.
Participatie of betrokkenheid.
Voelen we ons betrokken bij wat er reilt en zeilt in de Kerk of laten we dit liever over aan pastores of nog verder weg bisschoppen? Misschien speelt hier bij ons zelfs nog een vorm van clericalisme. Hoe minder betrokkenheid, hoe gemakkelijker het ook is om kritiek te leveren zonder er iets aan te doen. Iedereen weet wel dat onze Kerk niet altijd een voorbeeld is van samenwerking en duidelijke communicatie, van gendergelijkheid en eenvoud. Verandering kan echter alleen van binnenuit gebeuren.
Wie actief deelneemt botst gelukkig niet alleen op problemen. Men ervaart ook heel wat rijkdom doorheen diverse ontmoetingen en in een gedeelde spiritualiteit. Een synode is er ook om de positieve ervaringen te delen en te laten weerklinken.
Communio of verbondenheid.
Als christenen weten wij ons één familie, broers en zusters in Christus. Deze verbondenheid concreet gestalte geven in het dagdagelijkse is een grote uitdaging. Paulus maakt de vergelijking met een lichaam: heel het lichaam lijdt als één deeltje ziek is. En ook ieder stukje van het lichaam heeft zijn taak en draagt bij tot het welzijn van het geheel. Elk van ons telt mee: jong en oud, ziek en gezond, gelukzak en pechvogel,… Elk van ons draagt zijn steentje, zijn talent bij als we samen op stap gaan als Kerk
Tijdens een synode komt dit tot uiting wanneer we op zoek gaan naar de ‘sensum fidei’: de intuitie die er leeft bij de gelovigen en die de richting aangeeft waarin de Geest de Kerkgemeenschap wil laten evolueren. Samen openstaan en luisteren naar Gods Geest maakt een synode zo speciaal.
Missio of zending. Onze zending is Gods Liefde zichtbaar maken in het dagdagelijkse leven naar alle mensen toe en met een voorliefde voor wie aan de rand van het maatschappelijk leven staat. Niks meer of niks minder. Iedereen die het al ooit probeerde, weet dat het niet gemakkelijk is. Om vandaag als Kerkgemeenschap in onze seculiere samenleving te getuigen van Gods Mensenliefde moeten we eerst onze juiste plaats hierin terugvinden. Welk getuigenis geven wij als kerkgemeenschap?
**********
Vanwege de de synode in Rome in 2023 zijn er in februari en maart gesprekken geweest in allerlei groepen binnen ons samenwerkingsverband. Hieronder een bijdrage van het bestuur van het samenwerkingsverband.
Citaat:
…. een positief denkbeeld te creëren dat de geesten verlicht, de harten verwarmt, en de handen
versterkt …
(Paus Franciscus)
Bijdrage in statements:
- Zoals de geest waait bij Ajax: wanneer het team niet goed speelt, verliest het zijn aanhang. Een
pleidooi voor een inspirerend team, lokaal en internationaal, waar mensen zich mee willen
verbinden. - Het priesterschap en het celibaat zijn waardevolle deugden op basis van een persoonlijke keuze.
Het voorganger schap dient toegankelijk te zijn voor vrouwen en mannen, dient intercultureel te
zijn en dient aansluiting te hebben op maatschappelijke noden en ontwikkelingen. - Wij hebben een prachtige getuigenis te bieden. Een missionaire houding is daarbij op zijn plaats.
De wereld kan wel wat meer Christus gebruiken. Daarbij gaat het om het accent op het menselijke
contact, zonder tekort te doen aan het goddelijke. - Het gaat om het goddelijke te ervaren en je eigen ei kwijt te kunnen. Wanneer beide ervaringen
binnen hetzelfde werk mogelijk zijn, is er een macht aan positieve energie. - Onbaatzuchtige inzet voor andere mensen is een prachtige ervaring. Deze inzet vanuit de kerk te
doen overstijgt ook nog eens het eigenbelang. Wat houdt mensen nog tegen? - Alleen op basis van lokale warmte en inzet zijn grotere daden mogelijk. Het gaat dan om samen
dingen te doen en samen dingen te ervaren op lokaal niveau, waarmee de onmisbare basis wordt
gelegd voor het denken en doen van onze wereldkerk.
Een donderdagavond in 2022.
Het parochiebestuur Clara Franciscus
Amsterdam Oost, Diemen, Duivendrecht
Correspondentie:
Tim Stok
E-mail: secretariaat@hofkerk.amsterdam
Mobiel 06-42802827
**********
En de uitwerking in de Pastoraatsgroep.
Hoe ervaren we al wat in onze Martelaren-gemeenschap en de Clara & Franciscus-parochie leeft?
Een tweede vraag: wat is onze droom voor de Kerk? Geen zin in een groepje maar wel in een babbel met één van de pastores of gewoon zin om in uw pen te kruipen? Het kan allemaal!
Hieronder volgt een eerste inventarisatie, opgesteld door de pastoraatsgroep van onze Martelaren van Gorcum. In het najaar volgen drie themavieringen met gastsprekers over de Synode.
Bijdrage Pastoraatsgroep Martelaren van Gorcum ‘Op weg naar de Bisschoppen Synode 2023’
Aan de hand van de volgende 4 vragen is – vanuit onze lokale situatie en op grond van ervaringen uit de praktijk – de volgende reactie geformuleerd aangaande het onderwerp ‘Samen onderweg zijn’.
Vraag 1: VREUGDE bij het ‘samen onderweg zijn’
Kerk als bron van inspiratie, voor het samenkomen/samenzijn/delen in het woord van God/voor het ontmoeten van elkaar en het uitwisellen van inspirerende woorden.
Door het samenzijn en het hebben van contacten is er ruimte voor het helen van wonden. Dit geeft ruimte om wonden om te zetten in vreugde (wat zijn wonden? Woorden die je geraakt hebben? Onrecht wat is aangedaan? Verdriet bij ziekte, overlijden, of een willekeurige particuliere situatie dan ook?)
Samenzijn biedt de basis om gelijk (in de man/vrouw verhouding) op te trekken. Geeft ruimte om hier van gedachten over te wisselen.
De parochie steunt steeds vaker op vrijwilligers. Er wordt steeds meer gevraagd van deze vrijwilligers. Positief aan de ontwikkeling is het feit, dat de parochie en haar handelen wordt gedragen door de parochianen. Dat is een vreugdevolle ontwikkeling.
Vraag 2: MOEILIJKHEDEN EN OBSTAKELS?
Sluit de beleving van de leiding van de kerk en haar leer aan bij het hedendaagse denken van parochianen/kerkgangers? Als het gaat om een inspirerende, kritische of beter gezegd: actueel denkende kerk, dan vraagt het van de voorganger, of voorgangers een bijzondere inzet om het evangelie zodanig te ‘vertalen’, dat de boodschap en opdracht toepasbaar is binnen de hedendaagse complexe wereld. Niet iedere voorganger beschikt over deze talenten en het vraagt veel inzet om telkens weer de inspiratie te leveren.
De kerk wordt geconfronteerd met een afname in kerkbezoek, maar ook in het aantal vrijwilligers, dat zich voor de kerk inzet. Als gevolg hiervan is het noodzakelijk prioriteiten te stellen. Dit kan ten koste gaan van (kwalitatief goede en zinvolle) activiteiten in de parochie.
De tijdsdruk en bijbehorende claim, die wordt gelegd op het aantal mensen, dat zich inzet voor de kerk en de toenemende vergrijzing is in een aantal gevallen zorgelijk.
Het ontbreekt aan financiële middelen om de vrijwillige inzet te professioneel coachen, maar ook om deze inzet te waarderen. Het effect kan contra productief zijn; vrijwilligers voelen zich niet gehoord, of gezien en haken af.
De financiële positie van de parochie staat onder druk. Een effect om hier mee om te gaan is, dat de parochie, het functioneren van de parochie en het beschikbaar zijn van haar gebouwen een meer bedrijfsmatige opzet krijgt met een strikte inkomsten en uitgaven beleid. Dit kan een beperking vormen voor creativiteit en spontane initiatieven van de diverse vrijwilligers.
Als tegenhanger van de opmerking onder vreugde: binnen de RK kerk is de verhouding/ de positie van de vrouw ten opzichte van de man niet gelijkwaardig. Dit doet verdriet en is niet meer van deze tijd. Er zou meer ruimte moeten zijn voor de vrouw binnen het functioneren van de RK kerk.
De Bijbel, het evangelie, stelt traditiegetrouw hoge eisen aan de mens en aan het leven. Dat is onderdeel van het religieus denken en bewustzijn. Het is echter zaak daarbij niet uit het oog te verliezen, dat kerk ook een waarderende positie inneemt. Troost moet bieden in verwarrende tijden.
Vraag 3: WONDEN DIE NAAR BOVEN ZIJN GEKOMEN?
Is de kerk en haar boodschap nog actueel. Hoe blijft de kerk inspireren?
Hoe kan de kerk de inzet van de betrokken vrijwilligers behouden en inspirerend zijn voor nieuwe vrijwilligers? Is de kerk nog pro-actief inspirerend?
Zijn we ons nog bewust van de waarde van de communie, dat we door het ontvangen van de communie, het ontvangen van het lichaam van Christus, delen in Zijn wonden? Of zijn we ‘teveel’ een ongelovige Thomas?
Oude dogma’s die een belemmering zijn voor het ontplooien van goede initiatieven.
Vraag 4: WELKE INZICHTEN HEEFT HET ONS OPGELEVERD?
Dat we zijn gaan nadenken over de positie van de kerk, wat onze rol is, wat de kansen, maar zeker ook de bedreigingen zijn voor het goed blijven functioneren van de kerk in deze tijd.
Dat het ‘samen onderweg zijn’ vreugde kan geven, maar dat het formuleren van het doel en de weg daar naar toe een nog onbeantwoorde vraag is.
