Jes., 60, 1-6 – Mt., 2, 1-12
Hoogfeest van openbaring des Heren – Driekoningen
Een belangrijk Hoogfeest
We vieren vandaag het hoogfeest van de openbaring des Heren. We noemen het hier in Nederland meestal Driekoningen. Een belangrijk hoogfeest dat in de zuidelijke landen, zoals Spanje, een zeer groot feest is. Onze broeders in de Orthodoxe kerken beschouwen dit feest vaak nog belangrijker dan Kerst.
Ook in het zuiden van ons land, ik groeide op in Maastricht, gingen we als drie koningen verkleed de straat op. Zoals dat in deze omgeving gebeurt met Sint Maarten, was dat bij ons met Driekoningen. Met een mooi liedje langs de deuren en hopen op wat snoep of zakcentje.
We noemen dit Hoogfeest Epifanie, in het Griekse Epiphaneia (Επιφανεια) dat ‘verschijning’ of ‘manifestatie’ betekent. Het is het moment waarop De Heer zich openbaart in Jezus Christus. Je zou kunnen zeggen dat dit al gebeurd was met de geboorte van Christus, en dat klopt op zich natuurlijk ook wel.
Het bekend maken aan de herders was natuurlijk ook een vorm van openbaring. Maar de herders werden gezien als mensen van Joodse afkomst. Deze openbaring aan de herders vond plaats binnen het Joodse volk, het volk van Israël.
Drie koningen of wijzen?
Maar de openbaring die we op deze dag vieren is van een nog grotere betekenis omdat Christus zich openbaart aan mensen van andere afkomst, aan mensen uit de hele wereld. De koningen, of zoals we in het Evangelie lezen, de wijzen, komen vanuit verre landen uit het oosten. Dat is een belangrijk gegeven, Christus openbaart zich voor iedereen, ongeacht afkomst, ongeacht welke geloof.
We spreken in Nederland van koningen, maar dat staat zo niet in het Evangelie. Mattheus heeft het over wijzen. We zijn ze koningen gaan noemen omdat er in Jesaja, zoals we lazen, gesproken wordt over Koningen.
Ook in de Psalm van vandaag, Psalm 72 wordt er vooruitgewezen naar koningen die de Messias zullen bezoeken. Koningen uit Tarsus en Ethiopië staat er geschreven. Wij hebben het ook over de drie koningen, maar ook het getal drie staat er niet zo precies, het hadden er meer kunnen zijn, we interpreteren dat vanuit de drie geschenken die de wijzen meenamen, wierook, mirre en goud. Ook de namen, Caspar Melchior en Balthazar komen niet uit te schrift maar zijn in de middeleeuwen gegeven aan deze wijzen.
Mooie namen dat wel, en we zien deze vaak verschijnen op de huiszegen die verspreid wordt. In de landen rond de Alpen gaan kinderen de straat op met een krijtje om deze huiszegen op de deuren te schrijven. De initialen van de namen van de wijzen C+M+B staan dan voor van Christus Mansionem Benedicat, Heer zegene dit huis. Het licht dat de wijzen aantroffen in die stal in Bethlehem, dragen de kinderen uit door de huiszegen te verspreiden. Een prachtige traditie en een mooie betekenis.
Wierook, Mirre en Goud
Die drie geschenken zouden symbool staan voor heiligheid of goddelijkheid als het gaat om wierrook, mirre staat voor lijden of sterven en goud staat dan voor koningschap. De geschenken waren in die tijd ook zeer kostbaar, maar de symbolische waarde helpt ons begrijpen dat het hier niet ging om zo maar een geboorte van een kind. Nee, het was de mens geworden God, Jezus Christus die geopenbaard werd.
De wijzen hadden dat snel begrepen of het gewoon aangevoeld. Hun aanvoelen bleek waarheid. Ze kregen, een visioen, een teken om een ster te volgen en kwamen bij Herodes uit. Vroegen hem naar de pas geboren Koning. Herodes schoot direct in paniek en ervaarde deze gebeurtenis als bedreiging voor zijn macht. Herodes was dan ook een vazal binnen het Romeinse systeem. Hij werd zelfs door de Romeinen Koning der joden genoemd. Juist hij had tot geloof kunnen komen door de openbaring die we vandaag vieren.
Maar nee, de wijzen uit het oosten, met compleet andere achtergrond en geloof stonden open om de ster te volgen en op zoek te gaan naar de pas geboren Koning. Zij waren niet bevreesd, spraken het niet tegen en gingen op pad. Ze kenden ook niet de profetieën vanuit de schrift. Herodes en zijn raadgevers waren er wel van op de hoogte.
Welke ster volgen we?
Ze gingen op pad en volgden de ster van Bethlehem. Ook in die tijd zullen er vast vele sterren geweest zijn. En bij het doorkruisen van de woestijn zullen er ook niet heel veel andere navigatie mogelijkheden geweest zijn. Dus zij besloten de ster te volgen die uiteindelijk stil stond boven de stal waar Jezus geboren werd.
Open staan om op weg te gaan en Jezus te vinden. Dat is een mooie boodschap uit de schrift van vandaag. Bij het op pad gaan, net als de wijzen, niet precies weten waar die ster je heen brengt, of zelfs waar de ster uiteindelijk zal stoppen. En dan ook nog weten welke ster je moet volgen. De wijzen deden het toch maar, onbevreesd en moedig.
Durven wij dat ook? In ons soms heel complexe en drukke leven? Er zijn om ons heen vele sterren die we kunnen volgen. We worden dagelijks verleid om allerlei richtingen op te gaan, hoe kunnen we de juiste richting vinden.
Durven we een richting op te gaan, waarvan we wellicht niet weten hoe het zal uitpakken? Daar is niet alleen moed voor nodig, maar ook vertrouwen. Vertrouwen op de Heer dat Hij ons zal leiden. Dat vraagt ook dat we naar Hem luisteren en daar tijd voor nemen. Af en toe de juiste plek kiezen om dat luisteren mogelijk te maken. Die plek en tijd helpt ons de juiste ster te vinden in onze tijd.
Herodes had dat vertrouwen niet en al helemaal niet het geloof. Terwijl hij toch wel de schrift kende. De wijzen kenden het geloof niet, ze hadden immers heel andere leefomgeving en achtergrond, en toch durfden zij wel hun hart open te stellen en nieuwsgierig op pad te gaan. Met geschenken nog wel om Jezus in zijn kribbe te eren.
Openbaring
En zo is vandaag een hernieuwde openbaring aan ons. Als we de juiste ster volgen, ons hart open stellen en vanuit onze liefde voor God Hem volledig vertrouwen, zal het ons helpen op onze weg, elke dag opnieuw.
Maar zoals de wijzen de woestijn moesten doorkruisen en de ster daarbij heel belangrijk was om uit te komen bij Christus, zo kennen velen vandaag de dag woestijnen van donkerte en kou. Woestijnen van leegte, gebrek aan zingeving, eenzaamheid, verleidingen, tijdsgebrek en alsmaar hollen. We leven in een tijd van polarisatie en tegenstellingen.
Laat de openbaring die we vandaag vieren ons helpen op onze weg. Deze uit te dragen aan de mensen om ons heen. De ander te helpen de juiste ster te vinden. Door het goede te doen, er te zijn voor andere, de liefde van God te delen, dat zeker. Maar ook van Hem en over Hem te spreken. Zo kunnen we allemaal, ieder van ons hier, een ster zijn voor vele anderen. Het licht dat op de Kerstnacht geboren werd in Christus, geopenbaard aan de wijzen en iedereen in onze wereld. Dat licht geeft hoop. Ik wens iedereen die hoop van harte toe.
Amen