Als er een periode tijdens een jaar, die ik bijzonder fijn en bezinnend vind, is dit de adventstijd. Op weg naar fijne dingen voor een Zweed o.a. de Luciaviering van 13 december, en dat later de kortste en meest donkere dag van het jaar bereikt wordt, en dan natuurlijk groeiend toe naar Kerstmis. En daarna ook nog een nieuw en spannend jaar, vol wensen, vol verwachtingen, vol hoop. En een iemand, die ons begeleid door deze heel bijzondere periode, is Johannes, de heilige Johannes de Doper.
“God is genadig”: dat is de betekenis van de naam Johannes in het Nederlands. “God is genadig.” God geeft van zijn goedheid en God wenst ons het beste toe. En Johannes, een man Gods, draagt zijn steentje erbij. Hij geeft in de lezing vandaag de mensen van Jeruzalem en van Judea een boodschap van God door. Een boodschap vol genade. Hij geeft hen een voorgevoel van wat later komen zou.
Hij wordt Johannes ‘de Doper’ genoemd, want hij doopt. Hij doopt en hij vertelt de mensen van toen dat ze zich moesten bekeren, tot inzicht moesten komen en hun zonden belijden. En dat ze zich klaar moesten maken voor de komst van de Messias, de bevrijder, de verlosser. Eindelijk zou het gebeuren. Hij voorspelt, Johannes, hij is een voorloper, hij is een profeet.
Hij is ook een van de meest bijzondere figuren in de evangelies, Johannes de Doper. Bijzonder is o.a. dat hij voorkomt in alle vier de evangelies. Men kan zich altijd vragen stellen over de historiciteit van dit ‘familielid’ van Jezus van Nazareth. Een neef van hem zou hij zijn geweest.
In de versie van het vierde evangelie, dat van zijn naamgenoot de evangelist Johannes, dient zich het identificatie probleem verder aan. Er wordt belangrijke mensen naar de Doper toe gestuurd met de vraag: “wie ben je eigenlijk?” Het antwoord van Johannes is wonderlijk. Tot drie maal toe, zegt hij wie hij niet is. Ik ben niet de Messias, ik ben niet Elia, en ook niet een profeet. Hij is niet degene op wie de mensen wachten, hij is er maar een voorbode van. En tenslotte omschrijft hij toch, wie hij dat wel is: “ik ben de stem van iemand, die roept in de woestijn: maak de weg recht voor de Heer.” Iemand die dus verwijst naar de Grote Toekomst, straks in het Rijk Gods: de komst van de ware Messias.
Als Johannes gaat dopen in de Jordaan, worden rond hem verwachtingen wakker gemaakt. Mensen vatten hoop en moed. Gods geest lijkt aan het werk, zoals bij de komst van de verlosser voorspeld was. De hoop op het Godsrijk had de mensen nooit verlaten. Hoop verlaat immers een mens tot het laatste moment van het leven niet. Zo zijn wij mensen nu eenmaal. Zonder hoop, geen toekomst.
Dit was de rede, dat de mensen toen zó massaal uit zijn getrokken, om naar Johannes te luisteren, van hem nieuwe moed te krijgen en op zijn aanbeveling zich te laten dopen in de rivier. Het waren moeilijke tijden, waarin ze toen leefden, de mensen van Jeruzalem en van Judea: de Romeinse bezetting van hun land was, ook volgens moderne historici, uitermate streng en de mensen hadden veel te verduren. Geen wonder dat ze op de oproep van de man in de woestijn gehoor hadden gegeven.
Johannes heeft de mensen hoop gegeven, en dat is een van de meest diepgaande en belangrijke gaven, die een mens aan een medemens kan schenken. Hoop wekt het leven, geeft het leven, voedt het leven. En hoop doorgeven is voor alle tijden, is wellicht voor iedereen enigermate mogelijk en voor iedereen van ons weggelegd. Ook voor ons vandaag de dag. Wie herkennen niet het goede gevoel bij een ontmoeting met een hoopgevende medemens. Zo’n iemand straalt vertrouwen en overgave uit, heelheid, openheid, eerlijkheid en warmte. Een ontmoeting met de genade van God. Dat ook wij zulke mensen kunnen gaan worden is een stille wens van deze fijne adventstijd.