➤ Woord van Welkom
Van harte welkom in de Woord & Communie-Viering op deze 5de Zondag door het Jaar.
1
De Eerste Lezing vandaag is ècht bijzonder. Het is een Lezing uit het Bijbelboek Job. Kent u dit boek?…. Dit zeer poëtische Bijbelboek Job is uniek. Ik herinner mij, dat ik 1992 op Schokland een voorstelling zag van de grote acteur Henk van Ulsen (1927-2009) – simpelweg getiteld ‘Job op Schokland’. Het werden zelfs 55 voorstellingen!
Henk van Ulsen zei er over: “Job is de opstandige mens, die ook in mij zit. Het verhaalt over de grote klacht van Job aan God.”
Job klaagt tegen God en zijn vrienden over al het willekeurige leed, dat hem overkomt. Job klaagt God ook ààn, als zijn vrienden hem morele schuld aanpraten!
. 2
De eeuwen door vragen wij mensen ons af, hoe lijden en kwaad in de wereld zich verhouden tot de almacht en rechtvaardigheid van God. Vandaag is er slechts beperkt tijd om hierbij stil te staan. Maar er komt een vervolg in meervoud! We lezen opnieuw uit Job: Job 38 op zondag 23 juni. Bij de 3 komende Thema-vieringen in de Veertigdagentijd (25 februari; 3 en 10 maart) en de Vesper (16 maart) staan we stil bij ‘het kwaad in de wereld’ – ook dàn besteden we aandacht aan het boek Job, èn aan Etty Hillesum en Dietrich Bonhoeffer. Ik wens ons een goed uur van het Vieren van toch zinvol leven met elkaar en met God. In de Naam van de Vader, van de Zoon en van de Heilige Geest, Amen.
➤ Inleiding op de Eerste Lezing, Job 7,1-7
Vandaag en de komende tijd besteden wij dus enige aandacht aan het oude Bijbelboek Job.
3
Job overkomen allerlei rampen, omdat volgens het verhaal de satan van God toestemming krijgt om Job’s geloof te beproeven of te testen. Job verliest zijn 10 kinderen; hij verliest ook al zijn have en goederen; tenslotte wordt hij zelf getroffen door een soort melaatsheid. Job komt daardoor terecht op de mestvaalt – in de schildering van Jan Snellinck (1548-1638).
4
Zijn vrienden Elifaz, Bildad en Sofar zoeken hem in zijn isolement op. Eerst gaan zij 1 week lang in stilte en solidariteit naast hem zitten. Tenslotte doet Job zijn mond open; hij vervloekt zijn geboortedag. Job klaagt over zijn verdriet, zijn tranen, zijn angst en onrust. Het is een en al rouwbeklag. Vriend Elifaz reageert als eerste. Hij prijst Job, omdat hij vroeger iedereen met raad en daad bijstond. Hij wijst op Gods rechtvaardigheid; hij zegt, dat God Job beproeft. Dit alles irriteert Job; hij reageert zéér bitter. In de 1ste Lezing horen we daarvan.
➤ Overweging
5
Wie is Job? Wat heeft hij ons vandaag te zeggen?
Ik kan u slechts enkele gedachten, fragmenten voorleggen. Eerst wil ik het boek Job kort nog iets verder bij u introduceren. In het eerste vers van het boek Job wordt gezegd, dat hij woont in Oetz, in het Zuid-Oosten: in het land van de Edomieten.
Het verhaal van Job overstijgt al met al ook grandioos de haat tussen de Israëlieten en Edomieten – een haat als die tussen Hamas en ultraorthodoxe Joden in Israël. Job is een internationaal verhaal: goed voor tv-programma’s als ‘Spoorloos’ of ‘Sporen van slavernij’.
De sfeer van dit Job-boek is een half-nomadisch leven zoals van de aartsvaders. In heel oude tradities wordt Mozes zelfs de mogelijke auteur van het boek Job genoemd. Waarschijnlijk kreeg Job zijn laatste redactie in de 5de eeuw vòòr Christus. Dat is dan kort na de Babylonische ballingschap. Het is ook de tijd, waarin de Griekse tragedies van Aischylos, Sophocles en Euripides vorm kregen. Job is kortom een oud wijsheidsverhaal – de Wijsheid wordt apart bezongen in hoofdstuk 28). Job is een verhaal over levenskunst, “als ’t kwaad goede mensen treft” zoals de Amerikaanse Rabbijn Harald Kushner in zijn gelijknamige boek (1981) dat noemt.
Toneelspeler Henk van Ulsen zei dus: “Job is de opstandige mens, die ook in mij zit. Het verhaalt over de grote klacht van Job aan God.” Voor zo’n fel, opstandig verhaal biedt de Bijbel verrassend veel ruimte! Job is een origineel, profetisch en gedurfd boek! Mag ik enkele getuigen daarvan noemen?
6
De reformator Johannes Calvijn vond Job’s verweer, zijn tegenspel-in-protest eigenlijk blasfemisch, godslasterlijk. De profeet Ezechiël (14, 14) noemt Noach, Daniël en Job echter toonbeelden – niet van opstandigheid, maar – van rechtvaardigheid!
Het maakt zelfs jaloers zoals Job zich verweert, telkens zijn hoop mobiliseert en ondanks alles blijft geloven. Doet ook Jezus dat niet? Aan het kruis kreunt Hij het uit: “Mijn God, waarom hebt U mij verlaten?” Tenslotte zegt Hij: “Vader, in Uw handen beveel ik mijn geest….”
De Deense filosoof Kierkegaard zegt, dat wij Job nodig hebben!
Hij zegt dit in zijn boek De Herhaling (1843) rechtstreeks tegen Job: “Je woord verbergt kracht in zich en je hart eerbied voor God: zelfs wanneer je kermt; zelfs wanneer je je wanhoop beschermt tegen je vrienden die je willen aanvallen als rovers met hun mooie woorden; zelfs wanneer je, afgemat door hun raadgevingen, heel hun wijsheid verpulvert en hun verdediging van Jahwe minacht – want die lijkt op de miserabele spitsvondigheden van een handig predikant.
Ik heb je nodig, Job; ik heb iemand nodig die zich luid weet te beklagen. Beklaag je gerust. Jahwe is niet bang. Hij kan zich best verdedigen.”
7
Rabbijn Kushner zegt: “Onze vraag zal niet die van Job zijn: ‘God, waarom doet Gij mij dit aan?’ maar veeleer: ‘God, kijk eens wat er met me gebeurd is! Kunt U mij helpen om gesterkt en getroost te worden?’ (blz. 46; Kushner komt op 25 februari nader aan de orde).
Kunnen we boven zinloosheid uitkomen?
In een Overweging uit Berkel-Enschot (Vitaberna 4-5 februari 2006) lazen we in de LWM- voorbereidingsgroep: “De vraag die je dan niét moet stellen, is: “Waarom is mij dit allemaal overkomen?”, maar: “Wat ga ik er aan doen, nu het mij is overkomen?”
Een rationeel antwoord op het lijden is onvindbaar.
Laten wij daarom onze handen uitstrekken naar elkaar – zoals Jezus de hand pakte van de koortsige schoonmoeder van Simon en haar op de been hielp.
Tenslotte luisteren we naar een Lied van Job, gezongen door Stef Bos; het staat hieronder afgedrukt.
In de Naam van de Vader en van de Zoon en van de Heilige Geest, Amen
Lied van Job
t. Stef Bos/m. Stef Bos & T. Snijders
Nu ik alles heb verloren
En de stilte mij verwacht
Nu ik mijzelf heb teruggevonden
Daar waar ik dacht dat ik niet was
.
En nu ik alles los moet laten
En de stilte mij omarmt
Alle grond is weggeslagen
Moe gestreden en gestrand
.
Sta ik in de open vlakte
Weet niet wat nog te geloven
En ik heb niets meer te verliezen
Dus ik geef mij beter over
.
Nu ik de grens heb leren kennen
Tot waar mijn handen kunnen gaan
Nu ik weet wat mij te doen staat
Gebouwd op wat ik heb gedaan
.
Nu ik zie hoe op het nulpunt
Ik door de leegte word gered
En verbaasd ben hoeveel liefde
Zich altijd weer naar buiten vecht
.
Ik sta hier in de open vlakte
Weet niet wat nog te geloven
Maar ik heb niets meer te verliezen
Dus ik geef mij beter over
.