Gastsprekers najaar 2023
Thema “Compassie en diaconie”
Zoals u in de Martelaren van Gorcum van ons gewend bent wordt in het najaar altijd de maand van de Gastsprekers georganiseerd. Mooie onderwerpen, zoals Laudato Sí, het Hooglied, en nog niet zo lang geleden: “Is onze kerk nog relevant?” kwamen aan de orde. Ook in 2023 willen we graag weer zo’n inspirerende cyclus organiseren, al is er nu geen sprake van een “máánd van de Gastsprekers”, maar is de periode wat uitgerekt.
Frank de Haas en Frans Woortmeijer, die de “Maand” altijd organiseren, hoefden deze keer niet lang over een onderwerp na te denken. In een tijd waarin alle locaties binnen Clara & Franciscus naar hun kwaliteiten moesten kijken, toen we moesten nadenken over de keuze van een centrumkerk, is het wellicht nuttig om juist eens aandacht te besteden aan een kwaliteit, waar we als Martelarengemeenschap niet zo goed in zijn: diaconie. Mededogen (compassie) en diaconie zijn nauw aan elkaar verbonden, daarom leek “Diaconie en compassie” ons een mooie slogan voor deze vier vieringen.
Hoewel het niet meevalt om ieder jaar weer goede sprekers te vinden die boeiend over hun onderwerp kunnen vertellen, kostte het ons dit jaar weinig moeite om vier sub-onderwerpen vast te stellen met de bijbehorende sprekers.
De keuze die we gemaakt hebben ziet er als volgt uit:
| Datum | Voorganger | Gastspreker | Koor | Project |
| 24 september | Frans Woortmeijer | Henk Baars | LWM | Voedselbank
Den Haag |
| 8 oktober | Frank de Haas | Ds Margrietha Reinders | Jubilemus Domino | Betondorp bloeit |
| 22 oktober | Ari van Buuren | Abt Johannes | LWM | Kleiklooster Amsterdam Bijlmer |
| 12 november | Ari van Buuren | Nog niet bekend | Meerklank | Bukra Ahla |
Aangezien het doel van een viering en de overweging uiteraard niet louter consumptief is, maar de bedoeling heeft de toehoorder tot daden aan te sporen, zijn we erg blij dat we met de penningmeester van de Martelaren de afspraak hebben kunnen maken, dat de opbrengst van de collectes tijdens deze vieringen bestemd is voor het “goede doel” van de gastspreker. Zoals altijd bij vieringen met gastsprekers, zullen zij na afloop van de viering in een nazit met belangstellenden nog verder van gedachten wisselen over hun onderwerp.
Hieronder een korte toelichting op de vier uitgenodigde gastsprekers.
Henk Baars
Henk Baars is voor veel oudere parochianen geen onbekende. In de jaren 70 van de vorige eeuw hoorde Henk bij de groep theologiestudenten, die in de pastorie van de oude Gerarduskerk op het Ambonplein woonde. Hij was lid van onze Liturgische Werkgroep Martelaren. Na zijn afstuderen was hij werkzaam in het arbeidspastoraat bij de Hoogovens, daarna werkte hij bij Stek (Stichting voor Stad en Kerk) in Den Haag. Henk is jaren lang voorzitter geweest van de 8 Mei Beweging. Na zijn pensionering is hij zich met volle overgave gaan inzetten voor de voedselbank Haaglanden in Den Haag, en in die kwaliteit hebben we hem uitgenodigd om het spits af te bijten in de eerste viering in het thema Compassie en Diaconie.
Henk werd dit jaar koninklijk onderscheiden en gaat regelmatig voor in de basisgemeente “de Haagse Dominicus”.
Ds Margrietha Reinders
Ook Dominee Margrietha is geen onbekende in de Martelaren. Zij is op een gegeven moment gaan pionieren in Betondorp, waar geen (protestantse) kerk staat. Ze hield bijeenkomsten in het Brinkhuis en Café de Avonden en langzaamaan ontstond er een soort van gemeenschap. In een interview met Oost-Online zegt ze hier over: Ik vond het niet per se een nadeel, want ik vermoedde al langer dat de kerken leegliepen omdat de vorm van de kerkdienst niet meer past bij deze tijd. Als je een kerkdienst bezoekt gaat alles nog bijna hetzelfde als 400 jaar geleden.
Ik moet bekennen dat ik een keer op bezoek was bij een tennisclub en dacht: het is hier echt beregezellig. De mensen kijken naar elkaar om, ze kennen elkaars naam, ze praten met elkaar over het leven, en ze hebben plezier met elkaar. Als iemand ziek is dan wordt die bezocht, als iemand gaat trouwen dan wordt er geld ingezameld voor een cadeau. Kortom, het sociale aspect is daar beter geregeld dan in veel kerken – een droevige constatering. Tegelijkertijd is het wel belangrijk dat er plekken zijn waar christelijke spiritualiteit wordt doorgegeven, en daarom houd ik ook van die kerk, ondanks alles.
“Lees waar Margrietha zich zoal mee bezighoudt op de website https://betondorpbloeit.nl/
Abt Johannes van den Akker
Abt Isaac van Koningshoeve en Abt Johannes
Abt Johannes van den Akker is abt van het protestants-oecumenische Kleiklooster in Amsterdam Zuidoost. Het klooster bestaat uit vier geschakelde flats op Kleiburg, waar een aantal “medemonniken” met hun gezinnen woonachtig zijn.
Johannes van den Akker begon na zijn middelbare school aan de opleiding Bouwkunde in Delft maar hij vond de opleiding te technisch, te weinig op de mens gericht. Reden voor hem om na anderhalf jaar alsnog te kiezen voor de bachelor Theologie aan de VU. Na zijn studie richtte hij ‘Hoe Dan Wel’ op, een bedrijf dat startende ondernemers ondersteunt om hun idealen te verwezenlijken door middel van ondernemerschap. Daarnaast is hij abt in zijn zelf begonnen Kleiklooster in de Amsterdamse Bijlmermeer waar hij dakloze gezinnen opvangt. Bij dat klooster startte hij een bierbrouwerij: Kleiburg.
Om de kosten van deze opvang te financieren zocht hij contact met Abt Isaac van het Trappistenklooster Koningshoeven bij Tilburg en producent van het La Trappe trappistenbier. In samenwerking brachten ze dit voorjaar een “special” bier uit, waarvan de opbrengst geheel bestemd was voor de opvang van de dakloze ongehuwde moeders.
Zie verder: https://www.kleiburg.nl/kleiklooster/
Ari van Buuren
Het gaat bij deze overweging natuurlijk niet om Ari, maar om het onderwerp Bukra Ahla. Het verhaal is bekend: een aantal jaren geleden, in 2016, was Ari in Beirut en kwam daar in contact met het vluchtelingenkamp Bukra Ahla. Hij sloot vriendschap met een van de leidsters van dit kamp en kwam zo steeds meer te weten over de moeilijkheden waarmee de opvang van de voornamelijk Syrische vluchtelingen in Libanon te maken heeft. Ari heeft Bukra Ahla in Nederland, mede namens de Martelaren, zo’n beetje geadopteerd. Op 17 juni liepen de kinderen van de Martelaren en de Lidwinaschaal nog hun gesponsorde rondjes voor dit goede doel.
Via de link https://hofkerk.amsterdam/oudesite/bukra-ahla-een-betere-morgen/ kunt u lezen wat we destijds op onze website over Ari’s bezoek aan Libanon schreven.
Ari doet zijn uiterste best via de organisatie SB OverSeas een spreker of spreekster te vinden, maar op dit moment is het nog niet bekend wie dat zal zijn.
***
T.z.t zullen op deze pagina de links worden geplaatst, via welke de overwegingen van de betrokken sprekers te lezen zijn.
***********************************************************
Themavieringen in de 40-dagentijd over Verlossing – Voorjaar 2023
Inleiding
In de Veertigdagentijd is het al jaren gebruik om een aantal gastsprekers uit te nodigen om tijdens de zondagvieringen een voordracht over een bepaald thema te houden. Ook dit jaar willen wij weer een enkele vieringen aan een thema wijden, en wel het thema “Verlossing”.
We willen het thema belichten vanuit een viertal sub thema’s en we doen dat dit jaar niet met gastsprekers, maar met “eigen” voorgangers. Wel zal er na elke viering een nazit zijn, waarin we de viering en de overweging met elkaar kunnen bespreken.
Aanleiding en kader
Het thema verlossing komt regelmatig voor in liturgische liederen. Frank de Haas gebruikte het woord in een lied dat hij 30 jaar geleden voor Meerklank schreef. Het klinkt ook in de advent en kersttijd: “Diep in de nacht heeft Hij verlossing gebracht”. In de vasten en de paastijd staat het thema verlossing centraal in het lectionarium.
Wat betekent verlossing voor mensen in deze tijd, in onze context? Heeft de moderne mens nog verlossing nodig? Waarvan willen we verlost worden? Wat zeggen de Bijbelteksten hierover in de liturgie?
Woorden in de Schrift
In de Bijbel worden verschillende termen gebruikt: verlossen, bevrijden, redden. De termen zijn ontstaan in maatschappelijk situaties en worden verbonden met God of op Zijn handelen toegepast. Verlossing vraagt altijd de medewerking van mensen; denk aan Mozes, Aäron en de Profeten. In Jezus komen die twee lijnen samen.
Het gaat bij redding, verlossing en bevrijding om situaties waarin een mens niet zichzelf kan redden. Hulp is nodig van andere mensen – geïnspireerd door God. In de tijd van Jezus en Paulus waren veel Joodse mensen als slaven verkocht – door faillissement of door oorlogen. Andere Joden zamelden geld in om deze slaven vrij te kopen. Paulus gebruikt deze praktijk als beeld voor Jezus: Hij heeft de hele mensheid vrijgekocht van de slavernij aan afgoden en zonden, niet met geld maar door zijn leven en sterven.
Waar komt het kwaad in de wereld vandaan?
Volgens de ideeën van de verlichting (Voltaire, Rousseau e.a.) is de mens van nature goed. Kinderen zijn onschuldig en lief – en dat zouden ze ook blijven als ze niet werden bedorven door slechte volwassenen en foute maatschappelijke structuren.
Na Hitler en Stalin zijn deze ideeën bekritiseerd als naïef. De Joodse schrijver William Goulding publiceerde zijn roman Lord of the Flies in 1954. Hierin landt een groep kinderen op een paradijselijk eiland in de Stille Oceaan. Zonder volwassenen en oude maatschappelijke structuren zou alles goed moeten gaan. Maar dit is niet het geval. Geleidelijk wordt één kind buiten gesloten en tenslotte vermoord. Het boek is verfilmd in 1990.
De Joodse filosofen en sociologen Horkheimer en Adorno hebben een boek gepubliceerd over de innerlijke tegenstrijdigheid van de Verlichting, getiteld Dialectiek van de verlichting. Ik vertaal liever: Donkere kant van de verlichting. Zij laten zien dat de ideeën en praktijken van Hitler en Stalin niet ondanks de Verlichting zijn gebeurd, maar juist mogelijk gemaakt door de Verlichting. Recent verscheen een Nederlands boek dat de context en ontstaansgeschiedenis van hun studie beschrijft en het moeilijke boek daarmee een stuk toegankelijker maakt.
De gedachte dat de mens van nature goed is, valt hiermee af als onrealistisch. Het kwaad zit in ieder mens als een mogelijkheid. De vraag is hoe wij het hoofd bieden aan het kwaad in de wereld en in onszelf. In het Onze Vader bidden wij “Verlos ons van het kwade”. Het katholieke geloof zegt dat God de mens principieel goed geschapen heeft – “Hij zag dat het zeer goed was” – maar het kwaad is toch in de wereld gekomen. Het gevolg is dat de fundamentele verhoudingen tussen mensen verstoord zijn geraakt. Tussen man en vrouw (Gen. 3) en tussen broeders (Gen. 4). Ook de band tussen God en mens is verstoord, maar niet geheel verbroken.
De mensen moet erkennen dat zij grenzen en beperkingen hebben. En dat zij wijsheid van anderen / van De Ander nodig hebben om hun gedrag in goede banen te leiden. Dit wordt gesymboliseerd in het gebod om van één boom niet te eten. De verleiding is om deze grens te negeren. Dit wordt gesymboliseerd in de slang (Gen. 3.1). Zelfoverschatting van de mens brengt het kwaad en de dood in de wereld volgens dit verhaal.
Open vraag is waarom de slang de mensen aanzet tot de vereerde keuze. Hierover gaat een mooi buitenbijbels verhaal, dat door de Amsterdamse katholieke dichter Joost van den Vondel tot een toneelstuk is bewerkt, genaamd Lucifer (ca 1650), opgevoerd door Publiekstheater in 1994).
De themavieringen vinden plaats op de achtereenvolgende zondagen 26 februari, 5, 12 en 19 maart 2023.
De indeling van de vieringen is als volgt:
| Sub-thema | |||
| 26 februari | Pastor Marianus en Jaap v.d. Meij | Jubilemus | hebzucht, consumentisme |
| 5 maart | Ari van Buuren (wegens griep vervangen door Jaap v.d.Meij | Meerklank | Ego versus openheid, vertrouwen |
| 12 maart | Pastor Yan Asa en Janneke de Bruin | Jubilemus Domino | Oorlog, onderdrukking, mensenhandel, slavernij |
| 19 maart | Jaap v.d. Meij | LWM | Emancipatie |
Mogelijk wordt ook de Vesper van 25 maart aan het thema Verlossing gewijd. In samenwerking met de Hof der Verbeelding zal op donderdag, 9 maart, de film “Lord of the Flies” worden vertoond.
******
Informatie en toespraken gastvoorgangers uit 2022 en voorgaande jaren vindt u hier.