HET ONDERWERP IS “VLUCHTELINGEN”.…
Het is een oud en goed gebruik om, voordat we meningen en opvattingen uitwisselen eerst enkele basisbegrippen te definiëren en de omvang van een probleem in kaart te brengen.
Wat is een Vluchteling. Dat is eenvoudig , want in 1951 heeft de VN dat vastgesteld (en dat is ondertekend door vele landen):
Een vluchteling is iemand die zijn of haar land van herkomst ontvlucht vanwege gegronde vrees voor vervolging.
Redenen voor vervolging kunnen zijn: ras of nationaliteit, godsdienst, politieke overtuiging of het behoren tot een bepaalde sociale groep. Het blijkt, dat je in je eigen land geen bescherming kunt krijgen van de overheid tegen deze vervolging of de overheid is zelf verantwoordelijk hiervoor.
Het is dus een formeel begrip, waarbij je aan bepaalde “eisen” moet voldoen.
Wat is dan een Asielzoeker?
Dat is een persoon, die asiel aanvraagt. Niet iedere asielzoeker is een vluchteling. Het land waar asiel is aangevraagd onderzoekt of de asielzoeker inderdaad bescherming nodig heeft, op basis van het Vluchtelingenverdrag. In Nederland bepaalt de IND of een asielzoeker wordt erkend als vluchteling.
57% van de asielaanvragen worden op dit moment gemiddeld goedgekeurd; 3% is een “veilige lander”. Er is een lange wachtlijst voor de beoordeling.
Dan hebben we de “Statushouder”: Dat zijn mensen met een asielstatus.
Zij krijgen eerst een verblijfsvergunning voor bepaalde tijd. Deze vergunning wordt na 5 jaar meestal omgezet in een vergunning voor onbepaalde tijd. Daar wil het kabinet nu verandering in brengen.
Bij het nazoeken van wat getallen omtrent de relatieve omvang van opvangprobleem vond ik getallen van het aantal vluchtelingen t.o.v. de inwoners van een land.
Tot mijn verrassing kwam daaruit, dat wereldwijd Aruba de meeste vluchtelingen opvangt: 1 op 6 mensen op Aruba is Venezolaanse vluchteling.
Op de tweede plaats staat Libanon, waar 1 op 7 mensen Syrische vluchteling is. Veruit de meeste vluchtelingen, zo’n 70 procent, vinden trouwens opvang in de regio waar ze vandaan komen!
Ik was voor Worldvision in de vluchtelingenkampen in de Bekavallei (in 2015). Toen kon je al zien, welk effect deze hoeveelheid vluchtelingen had op de bevolking en economie van het gehele land. Dat afgelopen maanden de oorlogssituatie in Libanon dit land nu volledig verscheurt maakt de situatie helemaal uitzichtloos. Vanwege de huidige oorlog in Libanon vlucht een deel van deze Syrische vluchtelingen soms weer terug naar Syrië….
Ter vergelijking: Nederland vangt ruim 140.000 mensen op (exclusief vluchtelingen uit Oekraïne), een verhouding van 1 vluchteling op de 100 inwoners. Een vluchteling heeft recht op dezelfde behandeling als een burger van het land waar hij of zij asiel heeft gekregen. Vluchtelingen hebben dus ook recht op toegang tot bijvoorbeeld medische zorg, onderwijs en werk.
Interessant is, dat ons nieuwe kabinet een nieuw ministerie oprichtte (Migratie en Asiel met Minister Faber van de PVV), dat belast is met zowel de asielzoekers als de migranten dynamiek. Want onder die 2de groep vallen dus ook alle “buitenlanders” die niet als asielzoeker te boek lopen en die ook woonruimte, zorg en werk nodig hebben.
Een migrant is in het algemeen iemand die vrijwillig een veilig land verlaat en langer dan 3 maanden in Nederland wil komen wonen. Bijvoorbeeld voor studie, werk (denk aan de gastarbeiders) of een Nederlandse partner. Vaak ook in de hoop op een beter leven. Migranten zijn dus mensen die verhuisd zijn naar een ander land en terug kunnen keren als ze dat zouden willen. Zij vallen dan niet onder de vluchtelingen definitie van de VN. Jaarlijks is zo’n 11% van de migranten een asielzoeker.
De term “economische vluchteling” bestaat feitelijk niet (want conform de VN definitie is het geen vluchteling). Feitelijk is dat een migrant, die zijn geluk elders wil beproeven. Misschien vergelijkbaar met onze boeren, die na de oorlog naar Canada of Australië emigreerden om daar betere kansen te hebben? We zien die migratiestromen in de historie veel meer. Zo zijn de werelddelen ontdekt en bevolkt. En ook in de bijbel worden deze landverhuizingen beschreven (“Neem uw tent op, ga op reis, naar het land dat ik u wijs”)!
In Afrika was het normaal, dat stammen verder trokken bij overstromingen of slechte oogst. Misschien, dat we bij een verregaande klimaatverandering zelf ook de optie open moeten houden om te migreren naar meer leefbare gebieden op aarde….?
Laten we met deze definities in het achterhoofd eens kijken naar de vluchtelingen dynamiek vanuit de medische invalshoek.
- Allereerst komen we dan een bekend medisch dilemma tegen: baseer je als arts je handelen op een statistische (of macro) invalshoek of op een individuele invalshoek? Wat “statistisch gezien” goed is voor de gezondheid van een groep of bevolking is namelijk niet altijd de beste oplossing voor een individu.
Een voorbeeld uit de Defensie praktijk als arts bij vredesoperaties: de opdracht voor de militair geneeskundige dienst is om zoveel mogelijk militairen inzetbaar/gezond te houden. Maar moet de militair arts een individuele burger dood laten gaan, die voor de poort ligt? Moet hij zijn medicijnen bewaren voor de eigen troepen? (zijn “ijzeren voorraad”…..? )
Dezelfde dilemma’s zien we nu bij het inzetten van een reddingsboot van AZG in de Middellandse zee: Beleidsmatig zou je minder vluchtelingen langs de Middellandse zee route naar Europa willen laten komen. Maar als je op zee individuen met lekkende rubberen bootjes tegenkomt die dreigen te verdrinken, dan kun je die niet dood laten gaan. Toch wordt het reddingswerk van AZG in de Middellandse zee door de autoriteiten vaak tegengewerkt. De hulpverleners hebben moreel/ethisch soms best problemen met dit dilemma, al was het maar om dit thuis uit te leggen.
Het geeft het dilemma aan waar hulpverleners en politici tegen aan lopen. Ieders rol is daarin verschillend, maar door alleen al begrip te hebben voor elkaars positie kan daar een acceptabele discussie over gevoerd worden.
- Een 2de dilemma (dat ik ook uit de medische praktijk haal) is of je je in je bejegening van de individuele vluchteling los kan maken van je eigen vooroordelen en gevoel van onbehagen.
Wat een belangrijk uitgangspunt is bij de medische behandeling van een patiënt dat je in de behandeling je houdt aan medisch inhoudelijke argumenten. Hippocrates heeft daar een belangrijk uitgangspunt van gemaakt:
In de artseneed staat o.a. “Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen.”
Dus een arts maakt geen onderscheid in patiënten, die zorg nodig hebben op basis van hun opvattingen, geloof of ras, maar zuiver op medisch inhoudelijke argumenten. Als iemand “ongezond” leeft (veel rookt), zal hij hem geen behandeling onthouden. Je mag als arts geen rechter spelen. Bij Artsen Zonder Grenzen geldt ook als basis, dat hun aanpak neutraal en onpartijdig is.
De suggestie van mij zou zijn om zo ook de individuele vluchteling te benaderen: als individuele mens, die om zijn leven te redden gevlucht is uit een oorlogsgebied. Dat hij daarbij niet bij voorbaat al de schuld op zijn schouders krijgt van je eigen frustratie dat er weer iemand een vrijstaand huis aangeboden krijgt. Maar dat hij bejegend wordt vanuit een neutrale empathische humanitaire houding.
- Een derde medische invalshoek gaat uit van het fenomeen “Vluchten”:
Synoniemen voor vluchten zijn: wegrennen, uitwijken, weglopen, het hazenpad kiezen, de benen nemen. Dus vluchten associëren we meestal met iets negatiefs. Als het wegvluchten (met de staart tussen de benen) van de problemen.
Als arts zie ik de parallel met de vluchtreflex, zoals die in de psychologie beschreven wordt. Deze reflex, die ook bij dieren gezien wordt is een overlevingsstrategie, die doorgaans niet bewust verloopt. Je leven is in gevaar en de reflex is, dat je wilt overleven!
We kennen de 3 Engelse woorden, beginnend met een F, waar de “overlevingsreflexen” bekend om zijn geworden. Stel je daarbij eens voor, dat je een pistool tegen je hoofd wordt gezet……dan zijn er 3 reacties mogelijk:
– Freeze: dat betekent: niet bewegen, je onzichtbaar maken, en afwachten…
– Fight: dat betekent overgaan tot actie, aanvallen, oplossen van de oorzaak
– of Flight: dus het zo snel mogelijk weg vluchten van het onheil
Afhankelijk van de situatie kan elk van deze 3 reflexen de kans op overleving vergroten. Vluchten is niet altijd de meest “gezonde” oplossing. Maar dat valt niet altijd te voorspellen. Wat zouden wijzelf doen in een vergelijkbare situatie? Wat is onze grens of oplossing om uit zo’n levensbedreigende situatie te komen? Vluchten is ook niet per definitie de slechtste!
Maar ná deze eerste reflex zijn natuurlijk niet alle problemen verdwenen:
Er bestaan namelijk vaak sociale/psychologische problemen door de situatie, die voorafging aan het vluchten. Bijvoorbeeld: de angst en onzekerheid, de stress, de trauma’s, het lijden. De hele vluchtperiode en asielopvang periode is ook niet “stressloos”. En vluchtelingen hebben na de procedure vaak moeite om werk te vinden en zijn afhankelijk van hulporganisaties voor hun basisbehoeften.
Kortom: veel nieuwe problemen. En men kan daardoor teleurgesteld zijn in zijn eigen keuze of heimwee hebben.
Zelfs bij “onechte” vluchtelingen blijft de vraag of zij niet terecht mogen proberen om het “beter” te krijgen. De grens tussen “migrant” en “vluchteling” is niet altijd scherp. Dan blijft het morele/ethische dilemma of wij onze eigen welvaart hier mogen beschermen en anderen mogen weren, die hier toevallig niet geboren zijn. Mogen wij een hek zetten om onze samenleving en anderen buitensluiten?
Of zullen wijzelf in de toekomst ook voor het dilemma komen te staan, dat we moeten vluchten, omdat ons land onder water komt te staan?
En als het antwoord is, dat we ook een verantwoordelijkheid voor onze medemens hebben dan is altijd te concrete vraag: in hoeverre dat ten koste mag gaan van onze eigen levensstandaard? De vraag (waar nooit een antwoord op komt) is altijd wat het maximale aantal vluchtelingen is voor ons land? Want natuurlijk is het effect op onze eigen levensstandaard groot.
Een saillant voorbeeld kwam ik in BanglaDesh tegen: De opgevangen Rohinya’s in BanglaDesh zijn medisch soms beter af dan lokale bevolking omdat de hulporganisaties hen in de vluchtelingen kampen gezondheidszorg bieden……
Over deze “overlevingsreflex” gesproken: Misschien is onze reflex op buitenlanders te weren ook een “overlevings- reflex”……????
Maar de vraag is natuurlijk of we (ethisch gezien) moeten toegeven aan deze reflex….of daar toch nog even goed over na moeten denken.
Ik heb daar geen briljante oplossing voor dan het advies om je niet mee te laten slepen door “makkelijke oneliners”.
Tenslotte: Wat betekent een vluchteling voor uzelf als toehoorder of parochielid van deze kerk?
Hoe kunnen we voorkomen, dat de “vluchtelingen problematiek” ons psychisch overspoeld, zodat we er slapeloze nachten van hebben? Hoe kunnen we kiezen voor een humanitaire houding, zonder dat we er zelf “onderdoor gaan”?
Ik zou zeggen: probeer te focussen op individuen; hoe kun je iemand helpen? Actief, positief. Niet om het grote vluchtelingen probleem “op te lossen”, maar om in het klein een mens te helpen te overleven. Het luisteren naar de verhalen van vluchtelingen helpt ons hun ervaringen en behoeften beter te begrijpen. Het geeft een gezicht aan de statistieken en herinnert ons eraan dat elke vluchteling een individu is met een uniek verhaal en eigen dromen en ambities.
Bijvoorbeeld kunnen we dat doen door:
Het doen van Vrijwilligerswerk: Je kunt helpen in opvangcentra, bij taalonderwijs, of door vluchtelingen te ondersteunen bij hun integratie. Vrijwilligers kunnen praktische hulp bieden, zoals het vinden van werk of het begeleiden van kinderen.
We kunnen dat ook doen door het geven van donaties: financiële bijdragen aan organisaties zoals UNHCR, het Rode Kruis of lokale hulporganisaties kunnen een groot verschil maken. Financiële donaties helpen hulporganisaties bij het bieden van essentiële diensten zoals voedsel, onderdak en medische zorg.
En verder kunnen we dat doen door bewustwording te genereren: Door jezelf en anderen te informeren over de vluchtelingenproblematiek, kun je bijdragen aan een beter begrip en meer steun voor vluchtelingen. Lokale gemeenschappen (kerk) kunnen evenementen en bijeenkomsten organiseren om vluchtelingen te ondersteunen en te integreren.
Conclusie:
Ik wil jullie aanmoedigen om bescheiden actie te ondernemen en empathie te tonen voor vluchtelingen. Of het nu gaat om vrijwilligerswerk, donaties of simpelweg het verspreiden van bewustzijn, elke actie telt en kan een groot verschil maken in het leven van een vluchteling. Misschien lossen we daarmee niet het grote wereld probleem van de ongelijkheid op. En misschien krijgen we ook negatieve ervaringen. Maar we kunnen misschien wél onszelf in de spiegel blijven kijken, dat we in het klein iets hebben gedaan voor onze medemens in lijn met het evangelie.
—0—
MATTHEUS 25: 35-36 Want ik had honger en jullie gaven mij te eten, ik had dorst en jullie gaven mij te drinken. Ik was een vreemdeling, en jullie namen mij op, ik was naakt, en jullie kleedden mij. Ik was ziek en jullie bezochten mij, ik zat gevangen en jullie kwamen naar mij toe.
LIED. Door de wereld gaat een woord (liedboek 802)
MAARTEN HOEJENBOS
