Het schijnt, beste mensen, tja, wat weet ik ervan, maar toch, het schijnt dus, dat je tegenwoordig geen kind meer kunt krijgen zonder… geboorteplan. Ik weet er inderdaad niks van, maar als je zoekt kom je al gauw meer te weten. En dan lees ik dat zo’n geboorteplan een plan is waarin je als aanstaande moeder, al dan niet met partner, vastlegt waar je wilt bevallen, wie erbij mogen zijn, in welke houding je wilt bevallen, wel of geen pijnstilling – en welke dan, of je de baby zelf wilt aanpakken, wie de navelstreng mag doorknippen, en of je borstvoeding wilt geven. Wil je meer weten? Je kunt er alles over lezen op deverloskundige.nl Die website doet – heel verstandig – gelijk aan verwachtingenmanagement. Want de praktijk leert dat het bij een bevalling nogal eens anders loopt dan verwacht, of gehoopt, of geëist… Daar kunnen ze u hier in het Annapaviljoen alles over vertellen. En ook over het geboorteplan dat dan om wat voor reden dan ook met het badwater weggegooid kan worden. Soms gaat dat gepaard met best een beetje strijd daarover rondom het kraambed/kraambad/de skippybal… Maar goed, uiteindelijk gaat het om het kind, dus in de meeste gevallen neemt men dat voor lief.
Ik weet natuurlijk nog minder over bevallen rond het jaar 0. Maar ik durf toch wel te beweren dat in het geboorteplan dat Maria in haar hart meedroeg niks stond over een lange tocht op een ezel, omdat de keizer wilde weten met hoeveel ze waren. Of over een stal als kraamkamer omdat de herberg vol was. En ze had zich vast een andere wieg gedroomd dan de eerste de beste voederbak. Een os en een ezel, wel lekker warm, maar niet op het lijstje. En het is dat de herders ervan wisten buiten Maria om, want ze zouden vast geen geboortekaartje hebben toegestuurd gekregen. Engelenkoren hoorde ze misschien wel al in haar eigen oren, maar dat ze zo mooi zouden klinken, ze had het niet durven wensen. Kortom, niks klopte, niks gebeurde volgens plan – en toch klopte alles. Je hoefde er alleen maar doorheen te leren kijken. Door het stro en de beesten, door de kou en de herders. En dan zag je toch iets van een plan, zij het van een andere orde. Het klinkt misschien wat vroom (maar als het in de kerstnacht niet mag, wanneer dan wel), maar er lag misschien wel een goddelijk geboorteplan aan ten grondslag. Een plan niet alleen voor die dag, de dag waarop Jezus werd geboren, maar voor alle dagen van zijn leven, en over Goede Vrijdag en Pasen heen, een plan voor alle generaties na hem, tot op de dag van vandaag.
Dat ik het niet zo vroom bedoel, wil ik illustreren met een verhaal uit Rotterdam (Rotterdam ja, en niks boe, het is kerstmis – vrede op aarde, weet u wel?). In Rotterdam werkt een dokter, Michelle van Tongerloo. Niet zomaar een dokter, ze is straatarts. Ze werkt vanuit de Pauluskerk. Van daaruit geeft ze zorg aan dak- en thuislozen, verslaafden, arbeidsmigranten, ongedocumenteerden, mensen met psychische problemen – kortom: mensen tussen de wal en het schip. Mensen die langs de formele, bureaucratische weg soms nauwelijks te helpen zijn, maar die toch hulp nodig hebben. En dan lost ze het ‘gewoon’ zelf op, door risico’s te nemen. Als je haar in het kerstverhaal een rol zou geven, dan is ze niet de keizer, niet koning Herodes, ook niet de herbergier. Zij is zeg maar de stal, de os en de ezel, de herder in het veld, haar handen zijn de kribbe. Voor de afvallers van onze samenleving is ze er. Voor de zwakste schakels. Vroeger had ze nog wel eens last ervan dat het nondeju niet lukte om de telkens maar groter wordende groep mensen te kunnen helpen. Dat is voorbij sinds ze (in haar woorden) ‘een flinke schop onder haar kont’ heeft gekregen van de dominee van de Pauluskerk, die haar zei: ‘je moet het zelf uitzoeken, er zijn geen protocollen, het is hier geen gewone huisartsenpraktijk, dus verzin het maar.’ ‘Maar maar maar… hoe weet je dan dat iemand niet liegt als hij geen paspoort heeft? Hoe moet je zo iemand dan helpen?’ Antwoord van de dominee: ‘God heeft iedereen een eigen identiteit gegeven, dus wat zit je te zeuren over een paspoort.’
‘Ook al ben ik niet religieus’, zei ze, ‘ik ben het vanuit een religieus perspectief gaan bekijken. De normen en waarden van het christelijke geloof: barmhartigheid en naastenliefde. Dat je als mens nietig bent, dat er iets groters is, waar je onderdeel van bent. Ik was erg gericht op de wond die voor de deur stond, zei ze, om daar als arts iets aan te doen. Nu weet ik dat het om de hele mens gaat.’
Een groter plan… Een plan waarin er tot op de dag van vandaag een rol is weggelegd voor alle mensen van goede wil. Om os te zijn om warmte te brengen waar het kil is; om ezel te zijn om zo de last te helpen dragen van wie niet meer kán; om een gastvrije stal te zijn met hooi en stro, of een herder in de buurt die even komt buurten; de allerbeste zangers onder ons mogen misschien wel engel zijn. En allemaal kunnen we een kribbe zijn, we hoeven onze handen maar uit te strekken.
Lieve mensen. laat Trump maar keizer Augustus zijn, laat Poetin maar koning Herodes zijn – op het spel van de macht hebben we helaas niet veel invloed.
En herbergier dan…?, zegt u. Als dat jouw rol is, vooruit, doe het dan op de wijze van het jongetje dat danig met die rol van herbergier in het kerstspel in zijn maag zat. Repetitie na repetitie kreeg hij het er zwaarder mee. Hoezo geen plek? dacht hij op zijn Rotterdams. Dan maken we toch plek? Maar zijn moeder drukte hem op het hart dat hij zich aan zijn tekst zou houden. Jezus moest nu eenmaal geboren worden in een stal, dat was het goddelijk plan. Doe nou maar…, zei ze. Op de dag van de uitvoering droop de wroeging van zijn jongensgezichtje af. Daar zijn ze, Jozef en de hoogzwangere Maria. Of hij misschien nog een plaatsje heeft in zijn herberg. Hij kijkt naar Maria, en dan naar zijn moeder op de voorste rij, en dan zegt hij: nee… geen plaats… We zijn vol. Maar dan herpakt hij zichzelf, hij werpt de morele stress van zich af, en voegt eraan toe: we zijn vol, maar… ik heb wel koffie!
En zo moest zelfs God zelf meemaken dat ook Zijn geboorteplan zomaar anders kan lopen. Dat krijg je als je kinderen een hoofdrol geeft.
Ik wens jullie allemaal, de kinderen voorop, een zalig en gezegend kerstfeest.
Drs. Joost Verhoef
Coördinator Medisch Ondersteunende Dienst Geestelijke Verzorging OLVG