Op zondag 4 mei werd de liturgieviering in de Hofkerk voorbereid door Meerklank. Het was een prachtige viering, gewijd aan Maria.
Hieronder treft u de overweging aan door Mariette Hilhorst, alsmede enkele mooie teksten uit de dienst, ontleend aan de Mariadialogen.
Ave Maria
Tekst uit de Mariamonologen (Elise Mannah, Elly Zuiderveld, Ineke Ter Heege en Henk Doest)
.
Laat ons bidden voor de vrouwen
voor de vrouwen van de aarde
voor de lasten die ze sjouwden
voor de kinderen die ze baarden
voor de zorgen die ze dragen
voor hun onvervulde vragen
Wees hen nabij
.
Laat ons bidden voor de vrouwen
voor de meisjes die ze waren
vol van hoop en zelf vertrouwen
met hun zon gebleekte haren
met hun sluiers en hun vlechten
die voor recht en vrede vechten
Wees hen nabij
.
Laat ons bidden voor de vrouwen
waar ter wereld ze ook wonen
in hun hutten, flatgebouwen
in hun eigen denkpatronen
hoog gehakte, laag geschoolde,
zelf bewuste en verdoolde
Wees hen nabij
.
Laat ons bidden voor de vrouwen
voor de oude, voor de jonge
voor de prinsen die ze trouwden
voor de liedjes die ze zongen
voor de baby’s die ze zoogden,
voor de tranen die ze droogden
Bid voor hen, bid ook voor mij
Wees ons nabij
Amen.
Lucas 1;39-56
Maria en Elisabet
39Kort daarop reisde Maria in grote haast naar het bergland, naar een stad in Juda, 40waar ze het huis van Zacharias binnenging en Elisabet begroette. 41Toen Elisabet de groet van Maria hoorde, sprong het kind op in haar schoot; ze werd vervuld van de heilige Geest 42en riep luid: ‘De meest gezegende ben je van alle vrouwen, en gezegend is de vrucht van je schoot! 43Wie ben ik dat de moeder van mijn Heer naar mij toe komt? 44Toen ik je groet hoorde, sprong het kind van vreugde op in mijn schoot. 45Gelukkig is zij die geloofd heeft dat de woorden van de Heer in vervulling zullen gaan.’
46Maria zei:
‘Mijn ziel prijst en looft de Heer,
47mijn hart juicht om God, mijn redder:
48Hij heeft oog gehad voor mij, zijn minste dienares.
Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen,
49ja, grote dingen heeft de Machtige voor mij gedaan,
heilig is zijn naam.
50Barmhartig is Hij, van geslacht op geslacht,
voor al wie Hem vereert.
51Hij toont zijn macht en de kracht van zijn arm
en drijft uiteen wie zich verheven wanen,
52heersers stoot Hij van hun troon
en wie gering is geeft Hij aanzien.
53Wie honger heeft overlaadt Hij met gaven,
maar rijken stuurt Hij weg met lege handen.
54-55Hij trekt zich het lot aan van Israël, zijn dienaar,
zoals Hij aan onze voorouders heeft beloofd:
Hij herinnert zich zijn barmhartigheid
jegens Abraham en zijn nageslacht,
tot in eeuwigheid.’
Overweging
Het begon in de jaren ’80 van de vorige eeuw. Bert, mijn broer en onze koster ging al enige tijd jaarlijks in Juli naar Lourdes. Hij ging dan met Lourdesgroep Nederland, een jongerengroep in de leeftijd van 18 tot 25 jaar oud, vrijwilligers werk doen voor de Nederlandse Bedevaart. Deze groep van jongeren, stond ook wel bekend als de ‘rode ruitjes’. Een groepering ontstaan uit de Katholieke Jongeren beweging Brabant. Met rood geruite blouses als uniform, naar de Brabantse vlag, waren zij voor alle Nederlandse pelgrims in Lourdes herkenbaar.
Bert kwam altijd, stik vermoeid maar vol met verhalen en foto’s terug uit Lourdes. Zo rond zijn verjaardag, 12 december was er bij ons thuis dan vaak een reünie. Het huis vol met jongeren die allemaal mooie verhalen hadden. Over saamhorigheid, samenwerken, veel lol maken, iets voor een ander kunnen betekenen. En vaak ook mooie en ontroerende verhalen over ontmoetingen en gesprekken.
En mijn moeder, onze moeder zorgde dan met grote pannen uiensoep, stokbrood en Franse kaas voor de inwendige mens. Daar zat ik dan tussen,..als Martha.., geboeid door de verhalen en ergens het gevoel dat ik deel wilde uitmaken van deze groep jongeren. De handen uit de mouwen steken en tegelijk iets betekenen voor een ander, dat leek mij wel wat. En toen ik 18 geworden was, was het moment daar om met de ‘rode ruitjes’ naar Lourdes te gaan.
Tot die tijd kende ik Maria van het kerstverhaal, haar aanwezigheid bij het kruis tijdens de Kruisweg en dat zij met Pinksteren één van de personen was die de Heilige Geest heeft ontvangen. Dat verhaal van Pinksteren komt eigenlijk vooral door het glas in loodraam hier in de kerk. Voor u, linksvoor in de kerk. Daar staat Maria, samen met de apostelen afgebeeld met een vlam boven het hoofd. Ik weet nog dat ik vaak, vanaf onze plek in de kerk, de vlammen zat te tellen en dat ik het zo raar vond dat het er 13 zijn.
Ik vind het nog steeds een intrigerende en mooie afbeelding. Intrigerend omdat Maria niet daadwerkelijk genoemd wordt in het Pinkster verhaal. Maar in een aantal verzen daarvoor, waarin beschreven wordt hoe de leerlingen, na de Hemelvaart van Jezus in de bovenzaal in Jeruzalem verbleven. In Handelingen der apostelen staat: ‘Zij bleven allen trouw en eensgezind in gebed, samen met de vrouwen, met Maria, de moeder van Jezus, en zijn broers.
In de voorbereiding op deze dienst ontdekte ik dat de aanwezigheid van Maria wel vaker niet expliciet wordt genoemd. Maar dat het wel aannemelijk is dat zij op bepaalde momenten aanwezigheid was.
Natuurlijk kende ik Maria verder van de meimaand, de oktobermaand en het Weesgegroet. En in mijn doopnamen, Maria Margaretha, zit ook de naam Maria. Verder is mij ooit verteld dat Mariëtte een verkleinwoord voor Maria in het Frans zou zijn. Maria was er gewoon en je kon altijd bij haar terecht, zo zag ik haar.
Maar dan Lourdes… de plaats waar Maria, in 1858, aan Bernadette, een herderinnetje is verschenen. Dat was in de jaren ’80 nieuw voor mij.
Diegene die onder u in Lourdes zijn geweest, zullen het misschien wel herkennen. Mijn eerste keer zal ik dan ook nooit vergeten, en eigenlijk de vele keren daarna ook niet. Maar die eerste keer was ik overweldigd. Ik had nog nooit zoveel gelovigen gezien. Zij kwamen uit alle windstreken van de wereld om, daar in Lourdes, dicht bij Maria te zijn, dicht bij God te zijn. Om samen te bidden en te vieren, met vragen, uit dankbaarheid en soms zonder woorden. ‘Maria weet wat er in je hart omgaat’ werd er dan gezegd.
En dan de lichtprocessie of de Sacramentsprocessie. Met zovelen gelovigen samen bidden. Een eindeloze stoet aan mensen in de processie. Heel bijzonder. Na die 1º keer was ik bevangen met het Lourdes-virus en ben ik nog vele keren terug geweest.
Wat heeft mij die 1º keer daar geraakt? Ik vind dat moeilijk om onder woorden te brengen. Ook ondanks al die keren dat ik er geweest ben, blijft dat heel moeilijk…. Het is voor mij vooral een gevoel…. Als je daar bij de grot bent, daar waar Maria aan Bernadette is verschenen, daar hangt er een bijzondere sfeer. De stilte die je daar kan ervaren, terwijl er honderden, duizenden mensen langs je heen gaan. Het gevoel dat je, ondanks al die mensen, daar even helemaal alleen, maar wel samen met Maria, aanwezig bent. De omgeving, de drukte valt helemaal weg. Opdat moment ben je even heel dicht bij God. Het is een gevoel wat lastig is te omschrijven, zo bijzonder…. Ik noem het dan maar de plek waar de Hemel de Aarde raakt.
Lourdes is ook de plek waar mensen, die in het dagelijks leven achteraan staan of achtergesteld zijn, juist daar vooraan mogen staan. Zij komen daar op de 1ª plaats. Vaak heel letterlijk. In hun rolstoel, op een brancard of in een voiture (een soort huifkarretje) gaan zij voorop in de processies en staan zij vooraan in de kerken en bij de grot.
En door de jaren heen, in al die reizen die ik gedaan heb en de mensen die ik heb mogen begeleiden, heb ik ook ontdekt dat het vaak niet om de genezing van een ziekte gaat. Hoewel men daar ook wel voor bid. Maar veel vaker gaat om het mogen ontvangen van kracht, van nieuwe krachten om in het dagelijks leven weer verder te kunnen. Om het verdriet om het verlies van een dierbare, of het verlies van lichamelijke functies, om de zorgen over kinderen, over ouderen. Om die zorgen neer te kunnen leggen bij Maria, in het vertrouwen dat Maria weet en begrijpt waar het over gaat. Zodat je je getroost en gesteund voelt als je straks weer in Nederland je dagelijkse leven oppakt.
Maria wordt vaak genoemd als voorspreekster bij God. Maar doordat zij verschenen is aan Bernadette in Lourdes, aan drie herderskinderen in Fatima, aan Juan Diego, een boer in Guadalope (Mexico) en aan zes kinderen in Medjugorje (Bosnië- Herzegovina) is zij ook een boodschapper van God. En door haar verschijningen zijn er heilige plekken op aarde waar de hemel de aarde raakt. Waardoor voor mijn gevoel een direct contact met God mogelijk is. Ik probeer mij het dan voor te stellen, als toen mensen elkaar voor de allereerste keer konden bellen met een telefoon. Of voor het eerste keer elkaar via WhatsApp gaan beeldbellen. De verwondering dat ondanks de afstand het mogelijk is elkaar zo dichtbij te ervaren.
Maar betekent Maria nog meer? En hoe zien wij haar?
Nadat ik gevraagd was door de pastoraatsgroep, schoot mij al snel het verhaal weer te binnen wat ik, toen ik nog op de pastorie woonde, met een medebewoner beleefde. Het was in de periode voor kerst en wij bespraken het bezoek van de engel Gabriel aan Maria. Hoe bijzonder moest dat geweest zijn, dat er een engel aan je verschijnt die je vertelt dat je zwanger zult worden van een zoon, zonder dat er een man aan te pas kwam. Maar vooral wat het voor Maria betekent moet hebben. Als jonge vrouw zwanger zijn, de man onbekend en je dan staande houden in de gemeenschap en bij je eigen verhaal blijven. Hoeveel mensen zullen haar niet met de nek aangekeken hebben, haar achter de rug om, al roddelend veroordelen dat zij niet zo’n trouwe vrouw was. En wat die oude Jozef nu in dat kind zag dat al vreemdging voor ze getrouwd waren. Maar Maria bleef bij haar verhaal en vertrouwde op God. En ook Jozef vertrouwde haar en op God.
En ook andere verhalen over Maria kwamen naar boven.
Maria die hoogzwanger, samen met Jozef op pad moest om zich te laten inschrijven voor de volkstelling. Dat wanneer Maria bijna moet bevallen er geen plek voor hen is en uiteindelijk in een stal bevalt van een zoon. Haar 1º kind, zonder hulp van een andere/oudere vrouw, alleen met Jozef, een os en een ezel.
En de liefde van Maria voor haar kind. Het kind nog maar net geboren en dan in elke vezel van je lichaam een grote liefde voelen. Maar ook weten dat jouw kind een bijzondere opdracht heeft.
Als Jezus nog geen 2 jaar oud is, moeten zij al vluchten omdat Herodes een bedreiging in Jezus ziet. En voor de veiligheid van hun kind, gaan Maria en Jozef op de vlucht naar Egypte. Het zal een barre vlucht geweest zijn, door de woestijn, met een peuter en je niet veilig weten.
Ik weet niet hoe het er toen heeft uitgezien, maar ik zie de beelden van nu voor me. Vluchtelingen, mannen, vrouwen en kinderen die vanuit diverse landen in Afrika of waar dan ook, vandaag op de vlucht zijn. Achter op een pick-up truck, dwars door de woestijn. Blootgesteld aan de hitte en de wind. En als de truck pech krijgt, zoek je het maar uit. Daar sta je dan, met een klein beetje water en misschien wat eten, midden in een eindeloze woestijn. Het enige wat je kunt doen om te overleven is gaan lopen. In de verte lonkt de veiligheid, maar zal je die ook bereiken?
En het verhaal van Maria en Jozef die Jezus naar de tempel brengen. Jezus is dan ongeveer 12 jaar. Wanneer ze weer naar huis willen, kunnen ze Jezus nergens vinden. Misschien met familie mee, denken ze. Maar nee, ook daar is hij niet. De paniek die zij moeten hebben gehad. Waar is mijn zoon?! – De schrik slaat je om het hart! – En als ze Jezus teruggevonden hebben in de tempel, zegt Jezus, waarom ze zich zo drukt maakte? En of ze niet wisten dat hij bij zijn Vader moest zijn? Letterlijk staat er dan in Lucas; ‘Maar zij begrepen deze uitspraak niet. Zijn moeder bewaarde alles in haar hart.’
Ik kan mij zo voorstellen dat Maria in de jaren die daarop volgden wel degelijk in de gaten kreeg wat voor bijzondere taak haar zoon had gekregen en wat hij voor mensen betekende en wat hij voor God betekende.
Dat blijkt wel tijdens de bruiloft van Kana. Zorgzaam als zij is, merkt zij op dat de wijn op is en zij zegt dit tegen Jezus. Jezus antwoord haar dat het zijn tijd nog niet is. Tegen de bedienden zegt Maria dan dat zij de opdrachten van Jezus moeten opvolgen, ongeacht wat hij opdraagt. Maria is overtuigd van de bijzondere gaven die haar zoon van God heeft ontvangen.
Het moet haar ook zorgen hebben gebaard. Zij hoorde en zag wat er om Jezus heen gebeurde. Zij zag zijn vele volgelingen van allerlei pluimage. En dat onder de bestaande machthebbers en geestelijken onrust ontstond. Deze zagen Jezus als een onruststoker, als een gevaarlijk individu die de bevolking in opstand kon brengen en die de heilige huisjes aan het wankelen bracht. Jezus vormde een bedreiging. Hij stak zijn hoofd boven het maaiveld uit. Maria weet dan dat dat niet goed kan blijven gaan en zal zich zorgen hebben gemaakt om haar zoon.
Hoeveel moeders zullen dat heden ten dage niet meemaken, waar ook ter wereld. Zonen en dochters die in opstand komen tegen onrechtvaardigheid, onderdrukking, tegen armoede en tegen uitbuiting van de aarde. Jong zijn ze, en vol idealen, zij zien het gevaar niet, of willen of kunnen dat gevaar niet zien in verband met de opdracht die zij hebben. Maar de moeders, ja de moeders die zien het wel. Zij steunen hun kinderen, maar maken zich ook grote zorgen.
En haar grootste angst wordt dan bewaarheid, als zij ziet dat haar zoon wordt verraden, opgepakt, verhoord, gemarteld en ter dood wordt veroordeeld. Het ergste wat een moeder kan meemaken, je kind zien sterven.
Maar toch, zij loopt er niet voor weg. Zij blijft bij de leerlingen en volgt Jezus terwijl hij het kruis draagt. Tijdens de kruisweg gedenken wij dan dat ‘Jezus zijn bedroefde moeder ontmoet. We staan dan stil bij het lijden van het kind maar ook van de moeder. En de steun die de moeder kan zijn in het lijden.
Haar zorg voor haar kind, maakt dat zij niet wegloopt. Ik kan mij echter ook voorstellen dat het heel spannend was om mee te lopen. Worden wij straks niet vervolgd en opgepakt? Zullen ze zich misschien wel hebben afgevraagd.
Zelfs onderaan het Kruis, wanneer Jezus sterft vinden wij Maria terug. Daar waar de diepste pijn is, is zij.
Daar, onder het kruis, werd Maria de moeder van de kerk met de woorden…. Toen zij hij tegen zijn moeder: ‘Vrouw, daar is nu je zoon’ en tegen de leerling: ‘Daar is je moeder’. Zo werd Maria ons aller moeder.
Maria bleef haar zoon en God trouw. Ook wanneer Jezus er niet meer is blijft zij betrokken bij de leerlingen. Kijk maar naar het pinksterverhaal.
Maria wordt vaak afgeschilderd als nederige, geduldige, gelovige en gehoorzame vrouw. Maar als ik deze verhalen zo teruglees en hoor, dan zie ik vooral een sterke en moedige vrouw. Ja, zij durft te vertrouwen op God, op haar zoon. Maar daar is moed voor nodig,… om ook tegen de stroom in te blijven vertrouwen op en te blijven vasthouden aan je geloof. Ze moet ook sterk geweest zijn om alle ontberingen te kunnen verdragen. De ontberingen van het vluchten omdat je wilt dat je kind veilig is en hij een goede toekomst heeft. Hoe Moedig en Sterk moet je wel niet zijn om het lijden van je kind te aanschouwen en er ernaast te gaan staan. En hoe sterk en moedig moet je wel niet zijn om daarna het leven weer op te pakken en in de voetsporen van je zoon te treden.
Ja, daar is geloof en vertrouwen voor nodig, maar ook moed en kracht.
En wie zijn dan de Maria’s van tegenwoordig?
Ik denk dat we dat al beetje hebben beantwoord. Het zijn misschien wel de moeders, de vrouwen en ik denk ook wel de mannen, die moeten vluchten omdat ze zich zorgen maken om de veiligheid en de toekomst van hun kind.
Het zijn misschien wel de vrouwen en mannen die oplopen met hen die lijden. Die naast een persoon blijven staan die niet altijd gezien wordt, of die veroordeeld worden om wie ze zijn, om wat ze geloven of die niet voor zichzelf op kunnen komen.
Het zijn ook de moeders die hun kinderen naar de oorlog zien gaan, de loopgraven in. Of hun kinderen juist zien wegtrekken voor een betere toekomst. Het zijn de moeders die thuisblijven met de angst en zorgen voor hun kinderen, waar zij ook zijn.
Maar het zijn ook die vrouwen en mannen die omkijken naar hun naasten. Die zorgen voor de zieken, de vluchtelingen, de ontheemden, de verdoolden, de eenzamen.
Het zijn de vrouwen en mannen die tot hoop zijn voor een ander. Die bereidt zijn een hand uit te steken om de ander te helpen. Om de ander wat warmte te schenken in kilte. Om een ander tot liefde te zijn. Om een ander tot leven te zijn.
Amen.
Maria van de vluchtende moeders
(bewerking uit De Maria Monologen; Elise Mannah, Elly Zuiderveld, Ineke Ter Heege en Henk Doest, Muziek: Arthur v/d Berg)
.
En het geschiedde in de dagen van Asad, in Syrië,
dat mensen vluchtten uit hun stad, en uit hun huizen.
Zo ook Mirjam die zwanger was en terwijl ze moest vluchten
de bommen om haar oren hoorde suizen.
.
Ze stond op ’t punt haar kindje te gaan baren
en ze voelde zich zo eenzaam en verloren.
Want er was nergens plek, niet eens een bed,
waar haar baby kon worden geboren
.
Ze kreeg haar baby tussen kermen en zuchten
en ze had het zich zo anders voorgesteld.
Ze had haar kindje een wereld vol geluk beloofd,
zonder schreeuwen, zonder kermen en geweld.
.
Ze zag zijn oogjes en hoorde hem huilen
en ze hoorde het gedonder en gegil.
En ze smeekte om vrede op aarde
voor de mensen van goede wil.
.
En Maria streek over haar haren,
hield haar vast en streelde haar gezicht.
En toen de bom opnieuw op de mensen viel,
nam ze haar en haar kindje voor altijd mee naar het licht.
.
En het geschiedde dat er honger was in Afrika
en mensen vluchtten uit hun stad, en uit hun land.
Zo ook Mariah die zwanger was en terwijl ze moest vluchten
in een wankel bootje was beland.
.
Ze stond op ’t punt haar kindje te gaan baren
en ze voelde zich zo eenzaam en verloren.
Want er was nergens plek, niet eens een bed,
waar haar baby kon worden geboren.
.
Ze kreeg haar baby tussen huizenhoge golven
en ze had het zich zo anders voorgesteld.
Ze had haar kindje een wereld vol geluk beloofd,
zonder schreeuwen, zonder kermen en geweld.
.
Ze zag zijn oogjes en hoorde hem huilen
en ze hoorde de angstkreet en gegil
En ze smeekte om vrede op aarde
voor de mensen van goede wil.
.
En Maria streek over haar haren,
hield haar vast en streelde haar gezicht.
En toen het water het bootje overspoelde,
nam ze haar en haar kindje voor altijd mee naar het licht.
.
Het mirakel van de mariakaakjes
Mijn oma vertelde:
Het was een koude oorlogs-winter in de dagen voor Kerst. Er was geen gas om op te koken, geen meel en geen boter om koekjes mee te maken voor de kinderen, er waren geen kaarsjes om te branden. We zaten met z’n allen om een potkacheltje, waar de laatste restjes hout in brandden. Als die op waren, hadden we ook geen vuur meer…
We baden om hulp. Een Onzevader en een Weesgegroet. Toen bedacht opa dat dat er nog een gammel kastje op de zolder stond dat hij in stukken kon hakken. Hij klom naar boven en wij stonden onderaan de trap om het kastje aan te pakken. Wat was het lelijk – te vies om aan te pakken!
Er zat een deurtje in, vol met spinrag. In het sleutelgat zat nog een verroest sleuteltje. Ik was nieuwsgierig of er nog iets in zat.
Ik draaide aan het sleuteltje en zag een blik. Hetzelfde blik dat ik hier nu in mijn handen heb. Ik deed het open… en het zat vol mariakaakjes! ‘Die zullen wel muf zijn’ zei opa, en hij proefde een stukje. Zijn gezicht begon te stralen: ‘Ze zijn heerlijk. Kom, we nemen er allemaal een!’ Intens tevreden zaten we om het potkacheltje met allemaal een kaakje. We deden er uren over!
En het grootste wonder was: het trommeltje raakte niet leeg! De hele winter, zolang als het nodig was, hadden we mariakaakjes… Hier, neem er nog maar een.
(uit: De Mariamonologen)
