Wat is de rol van de Kerk in tijden van crisis?
Onderzoek onder kerkgangers in heel Nederland

De opvang van vluchtelingen, de alsmaar oplopende energieprijzen, de toenemende eenzaamheid, de coronacrisis die nog altijd niet uit beeld is én natuurlijk de oorlog in Oekraïne: de crises lijken zich de laatste tijd op te stapelen. Veel parochies, kloosters en gemeenten zien een helpende taak voor zichzelf weggelegd. Zo realiseren ze – vaak in samenwerking met de lokale overheid – opvangplekken voor vluchtelingen, is er diaconale hulp voor mensen die het financieel zwaar hebben en zetten veel kerken en kerkelijke vrijwilligers zich in voor bijvoorbeeld voedselbanken, schuldhulpverlening of projecten die eenzaamheid tegengaan.

Hoe ziet u als kerkganger deze helpende rol van de kerk? Die vraag staat centraal in een online onderzoek dat onderzoeksbureau Citisens namens Actie Kerkbalans vanaf 31 oktober uitvoert onder kerkgangers in heel Nederland. In de vragenlijst wordt onder andere gevraagd wat u van de kerk verwacht in de verschillende crises, en hoe u dit terugziet in uw parochie of gemeente. Ervaart u zelf steun van de kerk? En in hoeverre bent u bereid de kerk in tijd van crisis – nog of juist – te steunen?

Bij deze nodigen we u van harte uit mee te doen met dit online onderzoek! Dit kan via www.gevenaandekerk.nl. Het invullen van de vragenlijst kost ongeveer 10 minuten. Doet u mee? Uw mening telt!

Actie Kerkbalans verwacht dat het onderzoek waardevolle informatie oplevert over de rol van de kerk in tijden van crisis. Bij de start van Actie Kerkbalans in januari 2023 worden de uitkomsten van het onderzoek naar buiten gebracht.

Enige tijd geleden is er een bericht uitgegaan met de vraag om de Noordbeuk een naam te geven, nu deze in de zomer als kerkruimte in gebruik is genomen en in de toekomst vaker hiervoor zal worden gebruikt. Om goede redenen heeft het locatiebestuur er de voorkeur aan gegeven de beuk niet te vernoemen. Een aantal parochianen heeft echter een voorstel voor een naamgeving gedaan.

Om hen recht te doen gaat Jaap van der Meij hier onder in op de voorgestelde namen.

Overweging bij de namen de zijn aangedragen voor de Noordbeuk.

Helaas is het niet mogelijk gebleken om de naam van een persoon of heilige te geven aan de Noordbeuk. Het Locatiebestuur heeft uitgelegd waarom. Voor de inzenders van de suggesties is dit natuurlijk een teleurstelling. Iets daarvan hoop ik met deze column te verzachten.

In deze tijd van het jaar – oktober, november – herinneren wij ons de namen van de mensen die ons dierbaar zijn en die ons recent zijn ontvallen. Op 2 november vindt de traditionele Allerzielenviering plaats. Maar op elk moment van het jaar kunt U in de kerk een kaarsje opsteken, voor de levenden en voor de gestorvenen.

Het is dus passend om de voorgestelde namen in dit kader te overwegen. De volgorde wordt bepaald door de meeste inzenders.

Het meest genoemd is Nico Essen. Hij was 27 jaar lang pastoraal werker in de Martelaren. Hij gaf leiding aan het geheel van de parochie. Hij was een inspirerende voorganger in de liturgie. Muzikaal en schrijver van teksten, waaronder het parochielied over de Martelaren van Gorkum. Ook was hij een trouw bezoeker van parochianen thuis.

Persoonlijk ken ik Nico uit de theologiestudie in Amsterdam: hij zat een aantal jaren boven mij; wij werden geïnspireerd door dezelfde hoogleraar Nieuwe Testament. Als pastor heeft Nico mij uitgenodigd als gastspreker over de Tien Woorden. Als zielzorger heeft hij mijn schoonouders begeleid en begraven; en ook een tante van mijn vaders kant.

Veel mensen hebben – net als ik – warme herinneringen aan Nico. Wij nemen al deze goede gedachten mee naar de toekomst.

Minder vaak genoemd werd pastor Leo Nederstigt. Hij was vooral werkzaam in de naburige parochies van Anna Bonifatius en Gerardus Majella. Tevens was Leo administrator van de Martelaren. In die rol bemiddelde hij tussen het bisdom en de parochie. Op beslissende momenten heeft Leo een breuk weten te voorkomen.

De 19 Martelaren van Gorkum waren individuen met een eigen persoonlijkheid en levensloop. Drie van hen werden door de inzenders met name genoemd.

Hiëronymus werd in 1522 geboren in Weert. Hij trad in bij de Franciscanen. Hij was een inspirerend spreker en goed bestuurder. Hij stond dicht bij de mensen en werd door hen als hun leider beschouwd.

Leonardus droeg de familienaam Vechel; hij werd in 1527 geboren in Den Bosch. Hij kon goed leren, studeerde theologie in Leuven en was goed op de hoogte van de vernieuwingen die werden doorgevoerd door het Concilie van Trente. Tegelijk was hij heel vriendelijk en won het vertrouwen van de mensen.

Godfried van Duynen werd rond 1502 geboren in Gorkum. Hij was briljant en kwetsbaar tegelijk. Hij studeerde in Parijs, onder meer theologie. Hij had langdurige psychische problemen, deels door zijn karakter, deels door oorlogservaringen. Hij leidde een biddend leven en streefde naar goede opvoeding van kinderen.

Deze drie Martelaren van Gorkum nemen we in onze gedachten mee.

Titus Brandsma is een martelaar uit de recente geschiedenis. Hij werd geboren in 1881 even buiten Bolsward en stierf in 1942 in Dachau. Hij was pater Karmeliet en hoogleraar Mystiek in Nijmegen. Hij bestreed de rassenhaat van de Nazi’s en hielp katholieke journalisten om hun rug recht te houden tegenover de bezetter. In het concentratiekamp schreef hij nog mystieke overwegingen. Voor Titus hingen mystiek en politiek nauw samen. Zijn strijd tegen de rassenhaat kwam voor uit zijn persoonlijke band met de Liefdevolle God.

Als laatste man noem ik Franciscus van Assisi. In de afgelopen jaren is het stof van de heiligenlevens weggeveegd van de Arme Frans. Een nieuw en inspirerend beeld is naar voren gekomen. Dit is van belang voor de heelheid van de schepping en voor het zoeken naar een nieuw model voor de wereldeconomie. De oorlogservaringen van de jonge Francesco blijken bepalend voor zijn visie op de maatschappij. Dit werd duidelijk in zijn reis naar de sultan van Egypte om een einde te maken aan de kruistochten. Het resultaat van zijn actie was dat christenen weer het heilige Land mochten bezoeken. De huidige paus heeft de naam van Franciscus gekozen om ons te leiden naar een kerk van en met de armen. Een kerk van dialoog, die de conflicten tussen culturen en religies overstijgt.

Last, but not least – heeft iemand voorgesteld om meer aandacht te geven aan vrouwen in de kerk. Ook wanneer het gaat om leidinggevende rollen in de geloofsgemeenschap. In mijn studie theologie hebben vrouwen een belangrijke rol gespeeld, als docenten en als mede-studenten. En later als collega’s in het werk. In het bisdomblad Samen Kerk wordt een artikel gewijd aan vrouwen op hoge posities in het Vaticaan (oktober 2022, p.4-5, 8-9; vgl. 14-16). Twintig eeuwen lang hebben vrouwen belangrijke rollen gespeeld in het leven van de kerk. Denk aan de heilige Clara. In onze locale gemeenschap kunnen wij zelf vrouwen kiezen op belangrijke posten.

Alle genoemde namen nemen wij mee als inspiratiebronnen voor de toekomst van onze parochie en voor de toenadering in het samenwerkingsverband van Clara en Franciscus. Moge de herinnering aan elk van hen een zegen zijn voor onze geloofsgemeenschap en voor de wereld om ons heen.

Jaap van der Meij.

Op de avond van zaterdag 29 oktober vindt in de Hofkerk in Amsterdam-Oost de boekpresentatie plaats van Eco-sabotage, de Nederlandse vertaling van How to blow up a pipeline van Andreas Malm. Tijd: 20-22 uur, locatie: Hofkerk, Linnaeushof 94, Amsterdam.

Moet de klimaatstrijd harder?
Dit boek had niet op een beter moment kunnen uitkomen, na de aanslagen op de gaspijpleidingen Nordstream I en II onder de Oostzee. Uiteraard heeft de internationale milieubeweging met deze aanslagen niets te maken, maar door deze gebeurtenissen is het woord ʻsabotageʼ opeens niet meer uit de mediaverslagen weg te denken.
De avond in de Hofkerk begint met een voordracht van Andreas Malm zelf, waarna hij geïnterviewd zal worden door Ewald Engelen (voertaal Engels). Hierna volgt een paneldiscussie in het Nederlands over de centrale vraag van Malms boek, “Moet de klimaatstrijd harder?”, met vertegenwoordigers van een aantal milieubewegingen, onder leiding van Harriët Bergman, die ook de inleiding van de Nederlandse editie schreef. En de avond wordt afgesloten met een performance van Willy Wortel en de Lampjes, vernoemd naar de roemruchte actiegroep uit de jaren tachtig die sabotage-acties uitvoerde tegen Nederlandse hoogspanningsnetwerken.
ʼs Middags is er vanaf 16 uur, eveneens in de Hofkerk, voor een beperkt aantal belangstellenden de mogelijkheid om een actietraining te volgen onder begeleiding van Greenpeace en Stroomversnellers. Inschrijven kan via menno@starfishbooks.org of via deze link op de website van Stroomversnellers (https://www.stroomversnellers.org/introductie-tot-eco-activisme/).
Na afloop van de boekpresentatie vindt er een inzameling plaats naar draagkracht, geheel bestemd voor de klimaatactie van 5 en 6 november op Schiphol van Greenpeace en XR.

Het boek Eco-sabotage van Andreas Malm is verschenen bij Starfish Books en kost €20.