04/05 4 mei toespraak Ari van Buuren
4 mei-herdenking 2019
1
4 mei 2019. Dit is het uur der herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog: in Nederland en in Indonesia. Elk jaar horen we weer minder herinneringen uit de eerste hand. We moeten het doen met herinneringen uit de tweede hand. Herinneringen van ouders, grootouders of overgrootouders. Leo Vroman zegt het treffend in zijn gedicht ‘Vrede’ (1957):
‘Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen
en herhaal ze honderd malen
alle malen zal ik wenen.’
Herinneringen. Soms lijken ze van onszelf geworden.
2
Zelf ben ik in de Hongerwinter geboren in een dorp aan de Lek. Mijn moeder vertelde hoe zij met mij in de kinderwagen in een wankel bootje illegaal de Lek overstaken om me te laten dopen in het dorp van mijn vader. Van de Duitse Wehrmacht mocht zo’n oversteek niet.
Mijn vader vertelde keer op keer dat mijn leven gered was, omdat hij had gezegd: “Geef hem maar het erwtenmeel, dat voor de varkens bestemd is.” Anders had ik het niet gered.
3
Veertig jaren later: in 1985 hoorde ik verhalen van een andere oorlog als ziekenhuis-pastor in het psychiatrisch ziekenhuis te Deventer. Zo’n 9.000 Nederlandse militairen waren op de Vredesmissie Unifil (1979-1985) in Zuid-Libanon. Ze vormden een buffer tussen Hezbollah en het Israëlische leger. Sommigen kwamen om. Gisteren was er nog een tv-reportage over veteranen, die naar Libanon waren gegaan om te gedenken.
Je zag hun zielenpijn.
Magda, een van mijn psychiatrische patiënten in Deventer, was de moeder van een van die overlevende Nederlandse militairen. Zij leed omdat haar zoon zeer getraumatiseerd was. Op een dag riep ze mij: “Hij is dood. Hij kon het leven niet meer aan. Wil je zijn uitvaart doen?”
Deze Magda – zij was een en al verdriet. Soms kon ze wenen. Soms stokte haar verdriet.
4
Wanneer houdt zulk verdriet eens op? “Alle malen zal ik wenen…”
Verdriet om oorlog of terreur – ook in ònze tijd. Kunnen we dat voorkomen?
Paus Franciscus zet zich daarom steeds voor vluchtelingen en voor de inter-religieuze dialoog. Begin februari was hij nog in Abu Dhabi. Daar beloofde hij samen met de belangrijkste imam van Egypte, Sjeik Ahmed al-Tayeb, gezamenlijk als christelijke en islamitische leiders meer de wereldvrede na te streven.
5
Maar op 15 maart waren er weer aanslagen op Moskeeën in Christchurch, in Nieuw-Zeeland. En met Pasen, op 21 april waren er aanslagen op Kerken en Hotels op Sri Lanka.
We kunnen èn mogen niet zeggen dat het lijden van de ene groep erger is dan dat van een andere groep.
Voor de zoveelste keer in de geschiedenis van de mensheid zijn duizenden mensen, duizenden overlevenden, duizenden nabestaanden voor de rest van hun leven gewond.
Hun rest hartzeer en zielenpijn…
6
Vanavond wil ik ons uitnodigen om meer oog te hebben voor de wonden en kwetsuren van tal van mensen. Ook in het klein! Meer oog èn oor voor elkaars verdriet. Daarom nodigde Jezus de ongelovige Thomas uit om zijn wonden aan te raken. En Jezus stimuleerde de Emmausgangers om te vertellen over hun verdriet.
Deze attitude kan een einde maken aan de onverschilligheid. Dit is ook conform de huidige SIRE-actie ‘Doeslief’. Het is niet te geloven, hoe vaak en hoe grof en hoe vol haat op de sociale media mensen gekwetst of verwenst of verwond worden.
Verdienen wij zo met ons allen de Vrijheid wel?….
7
In eerbied gedenken wij vanavond onze soldaten en verzetsstrijders in de Tweede Wereldoorlog. Wij gedenken de miljoenen slachtoffers van toen: Joden, zigeuners, homo’s, Jehova-getuigen.
En we hopen, we bidden, en we blijven ons inzetten, dat mensen van een ander ras, een ander geloof of andere levensovertuiging, een andere politieke overtuiging, een andere geaardheid niet gediscrimineerd worden. Ieders leed telt…
Slotwoord
Ons Herdenkingsconcert besloot met een ‘Ave Maria’. In de katholieke traditie is de mei-maand de maand van Maria. Zij is de Mater Dolorosa. Veel moeders in oorlogen herkenden zich in de Pietà: het ontroerende beeld van Moeder Maria met haar dode zoon Jezus op schoot.
Vanavond wisten wij ons over de grenzen heen van dood, oorlog en terreur verbonden met mensen die hun leven gaven voor vrijheid en vrede van anderen. Anderen overleefden, maar stierven intussen of zij leven nog als veteranen in ons midden.
Laten hun offers en inzet ons blijven stimuleren om niet onverschillig maar solidair, om moedig èn zachtmoedig te zijn en te blijven.